موسیقی ما- سرانجام بعد از گمانه‌زنی‌های بسیار درباره‌ی نحوه‌ی برگزاری جشنواره‌ی موسیقی فجر، این جشنواره از فردا (28 بهمن‌ماه) به صورتِ آن‌لاین کار خود را آغاز می‌کند. اتفاقی که با تقدیر ستاد مقابله با بیماری کرونا نیز مواجه شده است؛ با این وجود یکی از پرچالش‌ترین بخش‌های این جشنواره، برنامه‌ریزی برای بخش بین‌‌الملل بوده است. قرنطینه‌ی بسیاری از کشورهای جهان، مشخص نبودن وضعیت کرونا در ایران و هم‌چنین جهان در زمان برگزاری این رویداد و منع سفرهای خارجی «اردوان جعفریان» - نوازنده‌ی پیانو، تهیه کننده‌ی موسیقی و مدیر این بخش- را با چالش‌های بسیار مواجه کرد؛ با این وجود این بخش با شش اجرا از چهار کشور اتریش، آلمان، ایتالیا و کوبا برگزار می‌شود. اجراهای تکنوازی ویلنسل مارتین ملندز از کوبا، دوئت سان موس (دونوزای گیتار و ویلنسل) از اتریش، دوئت ویلا مادلنا (دونوازی آکاردئون و کلارینت و ساکسوفون) از اتریش، تریوی جز فولبرشت (سه نوازی ساکسوفون، آوا و الکتریک و گیتار) از آلمان در کشور مبدا به طور اختصاصی برای این دوره از جشنواره ضبط شده است و در زمان جشنواره پخش می‌شوند و تکنوازی پیانو موریس ارنست از آلمان و دوئت فراتا دی پالما (دونوازی پیانو و ویلن) از ایتالیا در ایران ضبط می‌شوند و در سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر پخش خواهد شد. با «جعفریان» درباره‌ی چالش‌های این بخش در سال جاری سخن گفتیم.

آقای جعفریان، اگر اجازه دهید صحبت را از مساله‌ای جدا از بخش بین‌الملل آغاز کنیم. با توجه به آن‌که جشنواره‌ی فیلم، تئاتر و تجسمی به صورت حضوری برگزار شد، برگزاری جشنواره‌ی موسیقی به صورتِ آن‌لاین بارِ دیگر این شبهه را ایجاد می‌کند که گویا موسیقی از تمامی هنرهای دیگر مظلوم‌تر و در معرضِ آسیبِ بیش‌تری است. به‌خصوص اینکه به هر حال در این مدت سینماها و تئاترها به صورت کج‌دار و مریز به فعالیت‌های خود ادامه دادند؛ اما کنسرت‌های موسیقی کاملا تعطیل بودند.

مسوؤلان جشنواره‌ی موسیقی فجر، به شکلِ کامل تابع قوانین موجود از طرفِ ستاد کرونا هستند. قوانینی که کشوری هستند و همان‌طور که می‌دانید در یک سالِ گذشته، کمیته‌ی ملی کرونا درباره‌ی هر فعالیت جمعی و اجتماعی اظهارنظر کرده و پروتکل‌ها به دستگاه‌های مرتبط اعلام شد؛ اما اینکه این نهادها آن پروتکل‌ها را چطور اجرا می‌کنند، بحث دیگری است. حال ممکن است این فاصله‌گذاری اجتماعی و پروتکل‌های کووید در جشنواره‌های دیگر رعایت نشده باشد؛ اما ما در مجموعه‌ی مدیریتی جشنواره‌ی موسیقی فجر خودمان را ملزم می‌دانستیم که این مسایل را رعایت کنیم تا در عین آنکه جشنواره‌ی موسیقی فجر متوقف نشود؛ سلامتی مخاطبان و همچنین هنرمندان نیز حفظ شود. به همین خاطر جشنواره را بر پایه‌ی سه سناریوی مختلفِ اجرا با حضور مردم در سالن، اجرا بدون حضور مردم و آن‌لاین برنامه‌ریزی کردیم و طبقِ این سه سناریو پیش رفتیم.

و حتما کار بسیار دشواری بوده است.

ما از مدت‌ها قبل کار خودمان را آغاز کرده بودیم و البته در این میان منتظر بودیم تا مشخص شود که در زمانِ برگزاری این رویداد، وضعیت این ویروس به چه شکلی است و آیا آرامش به فضای کشور بازمی‌‌گردد یا خیر و آمار مبتلایان به چه شکل خواهد بود؛ اما از مهرماه می‌دانستیم که با توجه به شرایط ملی و بین‌المللی با شرایط پیچیده‌ای روبه‌رو خواهیم بود؛ اما می‌خواستیم به خاطر شور و اشتیاقی که برگزاری جشنواره در بدنه‌ی موسیقی ایجاد می‌کند؛ این رویداد در سال جاری نیز اجرا شود. همان‌طور که توضیح دادم در این راستا چند سناریو آماده کرده بودیم که اگر شرایط عادی شد، اجراها به روالِ سال‌های پیش برگزار شود. یا گروه‌های شرکت‌کننده در سالن‌های خالی از تماشاگر به اجرا بپردازند و اجراها از طریقِ پلتفرم‌ها برای مخاطبان نمایش داده شود که این کار بسیار دشواری بود و نیازمند فراهم‌سازی امکاناتی است که باید به‌صورت گسترده برای آن برنامه‌ریزی می‌شد. یک سناریوی دیگر ما نیز این بود که گروه‌های بین‌الملل در همان کشورِ خودشان به اجرای برنامه برای جشنواره‌ی ما بپردازند تا این تبادلِ موسیقایی در این رویداد به هر قیمتی از بین نرود. ما با هنرمندان کشورهای مختلف صحبت کردیم. تعدادی از آنها امکان سفر به ایران را داشتند و برخی دیگر می‌توانستند در کشور خودشان، اجراهایی را به صورت اختصاصی برای ما ضبط کنند و برخی دیگر هم این امکان را نداشتند. همین مسایل کار را با پیچیدگی‌های بسیاری مواجه کرد؛ به خصوص اینکه نظارت آن‌لاین بر ضبط‌ها نیز مساله‌ی مهم دیگری بود که ما با آن روبه‌رو بودیم. اما گریزی از این شرایط نیز وجود نداشت؛ همان‌طور که مستحضر هستید در شرایط‌ِ فعلی، نه‌تنها کشورِ ما که بسیاری از کشورهای دنیا هنوز در شرایطِ حادِ این بیماری هستند و حتی نقاط بسیاری در دنیا تحتِ قرنطینه‌های شدید هستند، به همین منظور در نهایت فعالیت‌های ما نیز تحتِ تاثیر این ماجرا قرار گرفت.

این امکان وجود نداشت با توجه به شرایط موجود در ایران و جهان، این بخش در سال جاری برگزار نشود و به زمانِ بهتری موکول شود؟

در واقع آسان‌ترین روش، حذف یک اتفاق است؛ اما ما تلاش کردیم این فعالیت‌ها به نفع موسیقی ادامه پیدا کند. صرفا به خاطر سختی یک ماجرا، نمی‌توان از آن عبور کرد. سال گذشته نیز شرایط کشور ما بسیار پیچیده بود. ترور سردار سلیمانی و هم‌چنین سقوط هواپیمای اوکراینی، کار را برای ما با چالش‌های بسیاری مواجه کرده بود؛ اما اگر به شرایط اقتدا کنیم هر سال با مسایلی روبه‌رو هستیم و نمی‌توان یک جریان هنری و اعتبار آن در بستر جشنواره‌ی فجر با چنین سابقه‌ای را وابسته به این مسایل کرد. ‌ ما بر این اعتقاد بودیم و هستیم که پایداری و استمرار برگزاری یک جشنواره در نهایت به اعتبار ملی و جهانی آن کمک می کند. من پیش از این نیز در مصاحبه‌ای عنوان کردم که نکته‌ای که در اینجا مطرح است، لزوم داشتن سیاستی میان مدت و بالاتر از تفکر فردی، جهت اعتباربخشی بین المللی به این جشنواره موسیقی است. اگر در هر دوره هنرمندان شاخصی با استانداردهای بین المللی شرکت کنند، در دوره‌های بعدی، هنرمندان همچنان متقاضی حضور در جشنواره خواهند شد که این نکته قدرت انتخاب و سطح کیفی را بالا خواهد برد. از نکاتی که در این دوره مورد توجه قرار گرفته است، نگاه فراجشنواره‌ای است؛ بدین معنا که جشنواره درگاهی برای تبادل هنری شود و صرفا واردکننده ایده‌های هنری به طور یک طرفه نباشد بلکه از موقعیت خود بتواند به نفع هنرمندان برای تبادلات هنری و حضور متقابل در کشورهای مدعو، استفاده کند.

امسال قرار بود بخش بین‌الملل به موسیقی شرق توجه داشته باشد که با نگاهی به جدول اجراها، به نظر می‌رسد این مساله محقق نشده است.

 البته این موضوعی بود که آقای «حسن ریاحی» - دبیر جشنواره- مطرح کردند و می‌توانست نتایج مثبتی برای جشنواره داشته باشد، اما همه‌گیری ویروسِ‌ کرونا تمام معادلات ما را به هم زد و بسیاری از کشورهای شرقی تحتِ تاثیر این ویروس بودند و حتی در قرنطینه‌ی کامل. با این وجود با هنرمندانی از هند، آذربایجان و ازبکستان صحبت کردیم که  دو گروه از این سه گروه دچار کرونا شدند و امکان ضبط از کشور خودشان را از دست دادیم.  تمام تلاش دبیر جشنواره، بنده و ستاد اجرایی رویداد سی و ششم فجر برگزاری بخش بین‌الملل جشنواره با در نظر گرفتن شرایط موجود بود که هم‌اکنون نتیجه‌‌ای که مشاهده می‌کنید، حاصل شده است.

و معیار دعوت از گروه‌ها به چه شکل بوده است؟

معیار دعوت از گروه‌های خارجی به مولفه‌های متنوعی وابسته است. اصولا جشنواره‌ای با رویکرد جشنواره موسیقی فجر، به دنبال جذب گونه‌های تجاری نیست. آنچه که مدنظر است، حضور گونه‌های (ژانر) پذیرفته شده‌ای است که یا در ایران کمتر حضور داشته‌اند، آموزش مدون آکادمیک آنها در کشور وجود ندارد و یا کمیاب است. از سوی دیگر به دلیل فراگیری طیف بزرگ جمعیتی توسط جشنواره‌های فجر، تنوع در سبک و گونه‌های مدعو نکته مهمی است؛ به همین خاطر ایجاد رضایت نسبی از طریق دعوت هنرمندان حوزه موسیقی کلاسیک، موسیقی جز و موسیقی بومی از نکات تاثیرگذار در انتخاب فرم بخش بین الملل است. در این دوره نیز شکل گیری حضور هنرمندان کمابیش متاثر از نکات یاد شده بوده است.

فکر نمی‌کنید که با وجود آنکه به هر روی این ویروس تمام ابعاد زندگی بشرِ امروزی را تحت تاثیر قرار داد؛ اما موسیقی بیش از هر چیزِ دیگری با چالش‌ مواجه شد؟

این مساله تنها به موسیقی محدود نبود، در این یک سالی که از شیوعِ کرونا در تمام دنیا می‌‌گذرد، فرهنگ و هنر بیش از هر چیزِ دیگری تحت تاثیر قرار گرفته است و شما می‌توانید این مساله را در کشورهای محتلف دنیا هم مشاهده کنید. هیچ کنسرتی در دنیا برگزار نشده است، صنعت فیلم با مشکلات متعددی مواجه شده است و از آن طرف بسیاری از هنرمندان خانه‌نشین شده و دچار معضلاتِ بسیاری هم از لحاظ مادی و هم معنوی شده‌اند؛ اما این مساله یک وجه مثبت هم داشته است. در همین دوران آثار متعددی خلق شده است که بسیاری‌‌شان بسیار باشکوه است و از آن طرف به ابزارهای جدیدی در موسیقی فکر شده است که تا پیش از آن نمی‌توانسته وجود داشته باشد. من فکر می‌کنم بسیاری از امکاناتی که در این دوران به وجود آمد، بعد از پاندمی نیز ادامه خواهد داشت.

حالا گمان‌تان بر این است که جشنواره در بخشِ بین‌الملل موفق عمل کرده است؟

اصولا اجراهای هر دوره بنا به امکانات مالی و شرایط متفاوت از سال‌های دیگر برگزار می‌شود. امسال بودجه‌ی وزارت ارشاد برای برگزاری جشنواره بسیار محدود بود و ما ناگزیر شدیم برای عدم افتِ کیفیت بخشی از منابع مالی را از خارج از وزارت ارشاد پی‌گیری کنیم، اما با توجه به این شرایط فکر می‌کنم توانستیم موفق عمل کنیم. البته قضاوت را در نهایت مخاطبان خواهند داشت و باید زمان بگذرد تا  این مساله مشخص شود. جشنواره موسیقی فجر ظرفیت بزرگی در گسترش دیپلماسی هنری دارد و باید از این ظرفیت در جهت اعتبارافزایی به جشنواره استفاده کرد. امسال نیز جشنواره در این حوزه تلاش کرد که این امر با انجام تفاهمی با همین مضمون با جشنواره موسیقی بارسلون، محقق شود. همچنین با فعال سازی ظرفیت‌های ارتباط فرهنگی، امسال عدد بزرگی در مقیاس بودجه جشنواره در بخش بین الملل بدون کاستن از کیفیت، صرفه جویی شده است.