موسیقی ما - نشست هیات انتخاب سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر با حضور معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرکل دفتر موسیقی برگزار شد. در این نشست حسن ریاحی، دبیر سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر و مرتضی امیری اسفندقه، بهداد بابایی، محمدرضا چراغعلی، احسان ذبیحی فر، امیرعباس ستایشگر، کارن کیهانی، محمدعلی مرآتی و امین هنرمند، اعضای هیات انتخاب گروهها و آثار جشنواره حضور داشتند.
 
«سید مجتبی حسینی» - معاون امور هنری- در این نشست گفت: «متأسفانه تصویری که از هنر ارائه و بیان می‌شود، تصویری است که با اصل و واقعیت مطابقت ندارد و تصویر ناقص و غیرواقعی از هنر است، در حالی که اصل منظر هنر بسیار گسترده‌تر و جذاب‌‌تر است؛ اما کمتر توانسته‌ایم خودمان را در این آینه بی‌دروغ و دریغ هنر تماشا کنیم و ضرورت دارد که تصویر واقعی از هنر در کشور ارائه شود. وضع امروز هنر ایران از جهاتی خوب است و از جهاتی، نقصان‌هایی دارد. در قیاس با قسمت‌های منابع هنر، نقص‌ها بیشتر دیده می‌شود. سرعت رشد منابع انسانی هنر در ایران قابل توجه است. در حال حاضر بیش از 250هزار نفر در دانشگاه‌های کشور مشغول به تحصیل هنر در مقاطع مختلف هستند. طبق آخرین بررسی‌ها حدود شش هزار آموزشگاه آزاد هنری فعالیت دارند که فقط در حوزه موسیقی، بیش از دو هزار آموزشگاه در حال تدریس موسیقی هستند. در مجموعه این آموزشگاه‌ها، نیم میلیون نفر در حال آشنایی با هنر در سطوح مختلف هستند. با احتساب خانواده های این هنرجویان جمعیت قابل توجهی در ارتباط تنگاتنگ با هنر قرار دارند. به این تناسب، رویدادهایی برای هنر طراحی شده است که گاهی اوقات، این رویدادها بسیار مناسب بوده، گاهی خوب بوده و گاهی متوسط بوده و گاهی کارکرد مناسب را نداشته است. امروز بیش از حدود 260جشنواره در حوزه‌های مختلف هنر با حمایت معاونت هنری در حال برگزاری است. بعضی از این جشنواره‌ها می‌تواند برگزار نشود و بیشتر فرصت‌سوزی است. برخی از این جشنواره‌ها نیز بسیار ارزشمند و متفاوت است و بعضی دیگر می‌تواند  و باید تبدیل به یک برند خاص ملی و بین‌المللی شود.»
 
وی یادآور شد: «در حوزه موسیقی، جشنواره موسیقی «جوان»، جشنواره‌ای فوق‌العاده اثرگذار و متفاوت است.اما به اندازه امتیاز و مختصاتی که داراست، شایسته است معرفی آن در سطح ملی با شور بیشتری انجام شود.»
 
معاون امور هنری درباره جشنواره های هنری فجر گفت: «بعضی از جشنواره‌های فجر مانند جشنواره تئاتر فجر توانسته‌اند جای خود را در عرصه ملی یا بین المللی پیدا کنند. جشنواره موسیقی فجر نیز از رویدادهای باسابقه و مهم در عرصه ملی است که اگر با تعامل و تأمل، کیفیت این رویداد ارتقا یابد دور و دیر نخواهد بود که این جشنواره نیز بتواند در سطح بین‌المللی، وجود و حضور تأثیرگذار خود را بهتر و بیشتر اعلام کند، کما اینکه در منطقه نیز به‌ویژه در سال‌های اخیر، تعداد جشنواره‌های موسیقی تحت عنوان «موسیقی مقام» که می‌تواند مترادف حوزه «موسیقی اصیل» در نظر گرفته شود، کم نیست.»
حسینی با تاکید بر تعامل انسانی و حضور هنرمندان در جشنواره ها گفت:‌ «گاهی ممکن است جشنواره‌ای از نظر منابع مالی، فوق‌العاده سرشار باشد؛ اما اینکه چقدر بستر تعامل هنرمندان را فراهم کند و موجب رشد استعدادهایی شود که در این جشنواره همراهی می‌کنند، اتفاقی نیست که فقط با بودجه قابل تمهید باشد، بلکه ناگزیر سرشار بودن فضای انسانی در کنار همدیگر می‌تواند تعیین کننده باشد. خوشبختانه کشور ما از سرمایه منابع انسانی هنر برخوردار است و به آن مباهات می‌کنیم، بنابراین با همراهی هنرمندان می‌توان سال به سال جشنواره موسیقی فجر را به اعتباری رساند که شایسته موسقی کشور است.»‌
 
وی افزود: «در این شرایط کرونایی گزینه‌های مختلفی درباره جشنواره ها مطرح بود و پرسش نخست این بود که جشنواره‌ها باید برگزار شوند یا خیر؟ بر اساس نظام ارزیابی جشنواره‌ها، جشنواره‌های کم‌اثرتر برگزار نشدند. به جای بعضی جشنواره‌ها، جریانی برای تولید آثار در آن رشته هنری شکل گرفت و حمایت از تولید محور قرار گرفت. تعطیلی یا مسکوت ماندن بعضی از جشنواره‌های اثرگذار می‌توانست آسیب‌های کلان‌تری داشته باشد. برای برگزاری جشنواره‌های فجر چند طرح با توجه به شرایط شیوع کرونا در زمان برگزاری پیش‌بینی و برنامه‌ریزی شد، تا برگزاری جشنواره‌های فجر با توجه به پیشینه و استمرار آنها، تداوم یابد. تجربه هایی که در شرایط کرونا برای برگزاری رویدادها به دست آمده است برای جشنواره های فجر به کار گرفته می‌شود.»‌
 
بخش رقابتی و جایزه باربد در سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر
 
محمد اله یاری مدیرکل دفتر موسیقی در این نشست گفت: «هیات انتخاب آثار و گروه‌ها، در یک بخش گروه‌ها را برای اجرا در جشنواره انتخاب می‌کنند. در این بخش تعدادی از گروه‌ها از طریق فراخوان انتخاب می شوند و گروه‌هایی نیز با دعوت و تایید هیات انتخاب در جشنواره اجرا می‌کنند. در شورای سیاستگذاری جشنواره مصوب شد که جشنواره بخش رقابتی داشته باشد. بنابراین هیات انتخاب در این دوره در بخش رقابتی آلبوم های سال های 97 و 98 را بررسی و برگزیدگان را در بخش های مختلف انتخاب می‌کنند و جایزه باربد اهدا می شود.»
 
ضرورت حمایت از استعدادها و جوانان پس از جشنواره ها
 
حسن ریاحی، دبیر سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر با قدردانی از شورای سیاستگذاری و هیات انتخاب جشنواره گفت: «در این شرایط باید کمک و حرکتی بین هنرمندان جوان ایجاد کرد به همین دلیل دبیری جشنواره را پذیرفتم و کار را شروع کردم.  امروز خوشحالم که تعداد شرکت‌کنندگان قابل توجه است و آثار از لحاظ کیفیت نیز بهتر شده‌اند.»
 
ریاحی با تاکید بر ایجاد زمینه هایی برای استعدادهای موسیقی گفت: «ما جوانان را در جشنواره ها تشویق می‌کنیم و به آنان جایزه می دهیم؛ اما وقتی جشنواره تمام شد، آنها را رها می‌کنیم. بنا بر تجربه‌ای که چند سال پیش در صدا و سیما داشتم، معتقدم باید انجمن موسیقی جوان یا نهادی برای استعدادهای جوان موسیقی تشکیل شود تا بتوان زمینه فعالیت استعدادها را فراهم کرد. همین مسائل باعث می‌شود حرکت لازم ایجاد و اثر تولید شود. باید در این باره فکر کرد. اگر چنین فضایی شکل بگیرد، عاقبت جشنواره‌ها نیز خیر خواهد بود.»
 
ضرورت بررسی ژانربندی موسیقی
 
احسان ذبیحی‌فر در این نشست گفت: «ضرورت دارد جریانی شکل بگیرد تا ژانربندی‌های موسیقی کمی دقیق‌تر و مشخص‌تر شود، به‌ویژه برای موزیسین‌هایی که کار می‌کنند تا خودشان بدانند اثری که منتشر می‌کنند در کدام ژانر قرار می‌گیرد، یا وقتی در جشنواره‌های مختلف شرکت می‌کنند، وضعیت معلوم باشد. پیشنهاد می‌کنم دفتر موسیقی، موضوع را مدیریت کند و جمعی از دانشگاهیان، موزیسین‌ها و متخصصان برای بررسی و مطالعه درباره ژانرها تشکیل شود. این کار زمینه‌هایی ایجاد می‌کند تا مخاطبان موسیقی نیز بیشتر و دقیق تر با دسته بندی های موسیقی آشنا شوند.»
 
استقبال از بخش رقابتی
 
امیرعباس ستایشگر با اشاره به آمار جشنواره گفت: «با توجه به توقف دو ساله جایزه باربد استقبال هنرمندان در بخش رقابتی قابل توجه است و 148 آلبوم برای داورای ارائه شد که بیشترین آمار مربوط به حوزه موسیقی دستگاهی با کلام است. در بخش غیررقابتی نیز 101 گروه در سامانه و از طریق فراخوان برای حضور در جشنواره ثبت نام کردند، اما تعدادی از گروه‌ها به دلایلی مانند شیوع کرونا نتوانستند تمرین جمعی داشته باشند یا به زمان‌بندی ستاد جشنواره نرسیدند. در نهایت 61 گروه ثبت نامی در فراخوان بررسی شد. امسال با توجه به برگزاری جایزه باربد و همچنین شیوع کرونا جدول اجراهای جشنواره کوچکتر است.»
 
ضرورت بررسی تک آهنگ ها در بخش رقابتی جشنواره آینده
 
محمدرضا چراغعلی در ادامه نشست گفت: «مرزبندی بین موسیقی‌ها دچار تغییرات زیادی شده و نیاز است عناوین جدیدتری پیدا شود یا محدودتر شود. در حال حاضر تمام ژانرهای مختلف موسیقی در حال تعامل با یکدیگر هستند. ما قانون کپی‌رایت نداریم و فروش فیزیکی آثار در زمینه موسیقی پاپ و تلفیقی به شدت محدود شده و عملاً ناشران و تولیدکنندگان و خود هنرمندان، این نیاز را احساس نمی‌کنند که اثرشان را به صورت فیزیکی عرضه کنند. خیلی از کارهایی که دو سال گذشته در موسیقی تلفیقی و پاپ ارائه شده به صوت تک اهنگ بوده که در فضای مجازی منتشر شده و ثبت نشده است. این آثار از دید جشنواره جا مانده‌اند و جشنواره فقط به آلبوم‌هایی که منتشر شده اند اکتفا کرده است. امسال تعداد آلبوم ها در بخش موسیقی پاپ و تلفیقی کم بود که یکی از دلایل، انتشار آثار به صورت تک‌ آهنگ است. پیشنهاد می‌کنم برای جشنواره سال آینده، فکری اساسی شود، مدیای عرضه موسیقی تغییر کرده است. فکر می‌کنم برای سال آینده باید این نکته لحاظ شود و همچنین موسیقی های سریال ها و فیلم های سینمایی و موسیقی که مردم گوش می‌کنند و پرمخاطب هستند، رصد شود.»

توجه جشنواره فجر به حوزه موسیقی دستگاهی
 
محمدعلی مرآتی با تاکید بر توجه حوزه موسیقی دستگاهی گفت: «در جشنواره فجر از ابتدا تا به امروز، در بخش موسیقی دستگاهی، تا حدودی از حوزه‌ای که موسیقی دستگاهی درون آن قرار دارد، غافل شده ایم. ما با حوزه‌ای به اسم «ایرانی، عربی، تُرکی» مواجه هستیم، یعنی از «مقام» اویغورها و شش «مقام» در ماوراءالنهر تا «دستگاه» در ایران، «دستگاه» و «مُقام» در آذربایجان تا «موقام» تُرک‌ها. غفلت جشنواره فجر به این دلیل است که همیشه خلأیی وجود داشته و اصلاً با این حوزه‌ها ارتباطی برقرار نکرده است. ایران، طبق آنچه افراد فعال در حوزه (ایرانی، عربی، تُرکی) می‌گویند، کشوری است که تا قرن دهم هجری خاستگاه این موسیقی است. این موضوع بسیار مهم است. جشنواره می‌تواند در همه زمینه‌ها به‌ویژه بخش پژوهشی فعال‌تر عمل کند. فکر می‌کنم مهم‌ترین وظیفه «فجر»، بحث‌های هویتی است و باید تحلیل تاریخ و تاریخ‌نگری صورت بگیرد. در بخش پژوهش باید به بخش خاورمیانه، به دلیل تحریف تاریخ، نگاه خیلی ویژه‌ای کرد.»
 
جداسازی تخصصی در موسیقی
 
امین هنرمند گفت: «در رشته‌های خاصی مثل موسیقی کلاسیک باید عرضه و تقاضا را در نظر گرفت بویژه با توجه به اینکه در چند ماه گذشته، مقوله نشر تحت تأثیر کرونا قرار گرفته است، مخاطب این نوع موسیقی و مجال عرضه موسیقی کلاسیک محدود است. البته بحث حمایت همیشه مطرح است. بسیاری این موضوع را همیشه متوجه دولت و منابع دولتی می‌دانند، در صورتی که در خارج از کشور نهادهای خصوصی در تقویت موسیقی، نقش زیادی دارند. اما مدیریت این موضوع می‌تواند توسط نهادهای دولتی انجام شود. اینکه چگونه از افرادی که علاقه‌مند به هزینه‌کردن در موسیقی هستند، استفاده شود. می‌توان این افراد را جذب کرد تا هم از حمایت دولتی و هم حمایت خصوصی افراد برخوردار بود. موضوع تخصصی شدن و جداسازی تخصص ها در موسیقی بسیار مهم است و باید در تمام نهادهای دولتی، غیر دولتی، شوراهای سیاست‌گذاری، شوراهای مدیریت ارکستر و ... نهادینه شود. در موسیقی نیز درست مثل رشته پزشکی، رشته‌های کاملاً متفاوت و تخصصی وجود دارد. باید این نگاه تخصصی همه‌جا مورد توجه باشد.»
وی در بخش پایانی صحبت‌های خود یادآور شد: تصور می‌کنم باید در فراخوان سال آینده، تفکیک‌شده‌تر در ارتباط با آهنگسازی و نوازندگی در هر رشته موضوع مشخص شود.
 
حضور جوانان و دانشگاهیان
 
کارن کیهانی با اشاره به حضور جوانان در جشنواره گفت: «امسال حضور قابل توجه جوانان نخبه و دانشگاهیان را در جشنواره شاهد هستیم و تعاملی با دانشگاه‌ها برقرار شد.»‌
کیهانی ادامه داد: «موضوعی که نقطه ضعف محسوب می‌شود، بحث ژانربندی است. در موسیقی کلاسیک اروپایی، طبیعتاً هر چه به امروز نزدیک‌تر می‌شویم،  ژانرها و مکاتب بیشتر می‌شوند و توصیف‌های دقیق‌تری نسبت به مکاتب صورت می‌گیرد، در صورتی که در موسیقی دستگاهی گویا مجبور شده‌ایم از یک سری اسامی استفاده کنیم، مثلاً موسیقی ارکسترال دستگاهی یا موسیقی معاصر دستگاهی. مرزبندی‌ها در این نام‌ها مشخص نیست و این موضوع به کار نظری نیاز دارد.  همچنین درباره عنوان موسیقی تلفیقی نیز لازم است که فکر و گفتگو شود چون در بسیاری از این نوع موسیقی که عنوان تلفیقی به آن داده می شود، تلفیقی صورت نگرفته است.»
 
محمد اله یاری مدیرکل دفتر موسیقی گفت: «موضوع ژانربندی را که مد نظر همه دوستان است می‌توان در همین جشنواره امسال، دستمایه گفت‌وگوی استادان و نخبگان قرار داد و آغاز کرد و با مشارکت استادان و هنرمندان و متخصصان این موضوع بررسی و گفتگو شود.»
 
سید مجتبی حسینی، معاون امور هنری در پایان نشست گفت: «فرهنگ ایرانی، می‌تواند نه صرفا در موسیقی بلکه برای جهان معاصر هنر مورد توجه باشد و در این زمینه پُرکاری کشورهای دیگر در کنار کم‌کاری‌های ما هم مورد نظر است. ما بیشتر درگیر رفع مشکلات و مقتضیات روزانه در امر هنر شده‌ایم، به‌جای اینکه برنامه‌ریزی کلان میان‌مدت و بلندمدت انجام دهیم. اگر ابتلای تنگناهای مالی را تجربه می‌کنیم و امیدواریم که موقت باشد، هم‌افزایی توان‌های انسانی می‌تواند بسیار کمک کند تا قدم‌هایی برداریم. این موارد و مسایلی که درباره ژانربندی در موسیقی مطرح شد با کمک شما دوستان و هنرمندان که تخصص و شناخت دارید پیگیری می شود.»