موسیقی ما - از حدود چهار دهه قبل تلاش‌های مذبوحانه‌ای از سوی برخی کشورهای عربی شکل گرفت مبنی بر اینکه نام جعلی خلیج عربی را برای خلیج فارس نهادینه کنند. این تلاش‌ها تا کنون به هیچ نتیجه‌ای نرسیده و به غیر از رسانه‌های عربی و برخی منابع مجعول، در هیچ جای دیگری نام خلیج عربی وجود ندارد و استفاده نمی‌شود. این روند باطل در اوایل دهه هشتاد واکنش قاطع فعالان رسانه‌ای و مردم و دولت ایران را به دنبال داشت تا اینکه از سال 1383 روز دهم اردیبهشت با عنوان روز ملی خلیج فارس در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید. از آن زمان تا کنون در روزهای منتهی به ده اردیبهشت برنامه‌های فرهنگی گوناگونی در کشور برگزار می‌شود. فعالان هنری و رسانه‌ای هم هر یک با ابزارهایی که در اختیار دارند در راستای اثبات حقانیت نام خلیج تا ابد فارس قدم برمی‌دارند. خواننده‌ها و اهالی موسیقی هم همه ساله قطعات متعددی با این مضمون را منتشر می‌کنند و از این طریق به جنگ دروغ‌پردازی‌های دشمنان می‌روند.

در گزارشی که پیش روی شما قرار دارد نگاهی انداخته‌ایم به شاخص‌ترین آثاری که با مضمون خلیج فارس ساخته و منتشر شده‌اند:

• * همایون شجریان

«همایون شجریان» سابقه اجرای قطعاتی با مضامین گوناگون را در کارنامه کاری خود دارد اما شاید خیلی‌ها ندانند که او اثری را هم برای خلیج تا ابد فارس خوانده است. دلیل هم این است که صدا و سیما بر خلاف سایر آثاری که برای  خلیج فارس خوانده می‌شود به تصنیف «خلیج پارس» با صدای همایون اصلا نپرداخت. این اثر در فروردین سال 1390 به آهنگسازی «علی قمصری» و با شعری از «حسین فرهنگ‌مهر» منتشر شد. البته او همزمان با انتشار تصنیف خلیج پارس، تصنیف دیگری هم برای «ایران» خواند که آهنگساز آن کار هم علی قمصری بود.

• * علیرضا عصار

«علیرضا عصار» یک قطعه درخشان برای ایران اجرا کرده که بخش‌هایی از شعر آن را می‌توانید در ایام هفته دفاع مقدس، دهه فجر و روز ملی خلیج فارس روی بیلبوردها خیابان‌های شهر و از صدا و سیما ببینید و بشنوید. قطعه «وطن» با صدای این خواننده سال 81 در آلبوم «ای عاشقان» منتشر شد. «علیرضا شجاع‌پور» سراینده ترانه وطن بود و «فواد حجازی» موسیقی آن را ساخت و تنظیم کرد. مدت زمان این اثر بیش از هفت دقیقه بود و علیرضا عصار در آن اقوام و شهرهای ایران، وقایعی که در طول تاریخ برای این کشور اتفاق افتاده و قهرمان‌های ملی اشاره می‌کرد. اما معروف‌ترین بخش ترانه این کار «وطن یعنی خلیج تا ابد فارس» بود که همه ساله در روز ملی خلیج فارس با اشکال گوناگون در فضای مجازی و شهرها و رسانه‌ها به کار برده می‌شود. البته علیرضا عصار یک قطعه شاخص دیگر هم با همین مضمون دارد. او در آلبوم «نهان مکن» قطعه ای به نام «هویت» با ترانه ای از دکتر «افشین یداللهی» و موسیقی «شهرداد روحانی» را اجرا کرد که مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. هویت یک مقدمه 52 ثانیه ای هم در آن آلبوم داشت اما مطلع قطعه اصلی آن «وقتی که ایران هست، خلیج یعنی فارس/تاریخ می‌لرزد از خشمِ قومِ پارس» بود. افشین یداللهی که کلا تخصص جالبی در زمینه سرودن ترانه های ملی و میهنی دارد این بار هم اثر دیگری از او توانست با همراهی لحن حماسی علیرضا عصار و موسیقی ارکسترال شهرداد روحانی در قطعه هویت خاطره ساز باشد.

• * حامی

تالار وحدت تهران در روز یازده اردیبهشت سال 90 میزبان اجرای متفاوتی از ارکستر سمفونیک تهران بود. در آن برنامه سمفونی خلیج فارس اثر «شاهین فرهت» و پوئم سمفونی خلیج همیشگی فارس اثر «امیر بکان» به رهبری «نادر مرتضی‌پور» روی صحنه رفت. در آن اجرا «حامی» به عنوان خواننده روی استیج حضور داشت و تجربه متفاوتی از اجرای اثری با مضمون خلیج فارس را برای خودش، نسبت به سایر خواننده‌های پاپ، رقم زد. در قسمت اول آن کنسرت سمفونی شماره 9 خلیج فارس اثر شاهین فرهت با عنوان «آلگرودراماتیکو» ، «مدراتوکانتالبیله» و «فیناله» اجرا شد و در قسمت دوم همچنین «پوئم سمفونی» خلیج همیشگی فارس اثر امیر بکان در چهار بخش با عنوانهای آرامش، هجوم، شکوه، حماسه اجرا شد.

• * رضا یزدانی

تا کنون چندین ترانه مختلف با مضمون ملی با صدای «رضا یزدانی» شنیده شده اما ماندگارترین آنها قطعه «خلیج فارس» است. اثری که تقریبا در تمامی کنسرت‌های این خواننده در شهرهای مختلف ایران اجرا می‌شود و همیشه هم باعث می‌شود که مردم بایستند و برای خلیج ایرانی دست بزنند. ترانه این کار توسط «یغما گلرویی» سروده شده و موسیقی آن هم از ساخته‌های رضا یزدانی است.

• * روزبه نعمت اللهی

«روزبه نعمت‌اللهی» به غیر از قطعه معروف «ایران خاک دلیران» یک اثر هم برای خلیج فارس دارد که مورد توجه قرار گرفته است. نکته حائز اهمیت این ترانه بهره‌گیری از نمادها و اسامی اساطیری و باستانی ایران نظیر «شاهنامه»، «نکیسا»، «باربد» و «آرش» است. چند وقت پس از انتشار این اثر، موزیک ویدئوی جالبی هم برای آن ساخته شد. لوکیشن این ویدئوی نعمت‌اللهی آب‌های نیلگون خلیج فارس بود.

• * محسن چاوشی و سینا حجازی

«محسن چاوشی» و «سینا حجازی» قطعه‌ای برای خلیج فارس در واپسین روزهای سال 91 خواندند اما در اقدامی کم‌سابقه از لفظ خلیج ایرانی استفاده کردند. سنت‌شکنی که اتفاقا بازخوردهای جالبی هم برای آنها داشت و استفاده از این عبارت در ملودی کار هم تاثیر گذاشته بود. محسن چاوشی در قطعه خلیج‌ایرانی، کلامی را اجرا کرد که توسط «حسین صفا» سروده شده بود. سینا حجازی هم ترانه‌ای از نوشته‌های خودش را در این کار اجرا کرد. آهنگسازی و تنظیم این قطعه هم توسط محسن چاوشی انجام شد. قطعه خلیج ایرانی از سال 91 تا کنون بارها از صدا و سیما پخش شده اما در اغلب موارد صدا و بخش‌های مربوط به سینا حجازی سانسور می‌شود.

• * فرزاد فرزین

به فاصله یک هفته مانده تا روز ملی خلیج فارس در سال 91 «فرزاد فرزین» هم برای این عضو جدانشدنی خاک ایران اثری را خواند و منتشر کرد. حاصل همکاری او با «روزبه بمانی» در مقام ترانه‌سرا و «نوید سپهر» به عنوان تنظیم‌کننده، قطعه «خلیج تا ابد فارس» بود. این اثر چند نوبت از رادیو و تلویزیون هم پخش شد اما در کنسرت‌های فرزاد فرزین تقریبا اجرا نمی‌شود. همچنین طرفداران این خواننده پاپ انتظار داشتند که او برای قطعه خلیج تا ابد فارس به سراغ تصویر و ویدئو هم برود اما چنین اتفاقی رخ نداد.

• * فرهاد جواهرکلام

این خواننده قدیمی موسیقی پاپ در سال 91 قطعه‌ خلیج فارس را منتشر کرد و در ترانه آن مستقیما عبارت مجعول خلیج عربی را زیر سوال برده بود. ترانه این اثر توسط «نوید غیاثی» سروده شد و «فرهاد جواهرکلام» هم ملودی خلیج فارس را ساخت. از این در آن زمان استقبال خوبی به عمل آمد و جواهرکلام مدتی بعد اعلام کرد که می‌خواهد کنسرت خلیج فارس را روی صحنه ببرد. او از برنامه خود با عنوان کنسرت M.D.S یاد کرد که این حروف مخفف «میزان‌سن»، «دکوپاژ» و «استیج» بود. پس از تاخیرهای متوالی در برگزاری این برنامه، سرانجام کنسرت M.D.S خلیج‌فارس در تیرماه سال 91 به میزبانی سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی برگزار شد. فرهاد جواهرکلام در آن کنسرت برای اجرای قطعه خلیج‌فارس با لباس و کلاه نیروی دریایی روبه‌روی مخاطبانش ایستاد و این کار را اجرا کرد.

• * مهدی یغمایی

همزمان با ایام جشن‌های روز ملی خلیج فارس در سال 93 قطعه «خلیج تا ابد ایرانی» با صدای «مهدی یغمایی» منتشر شد. او در این کار ترانه‌ای از «احمد حیدری» با تنظیم «میلاد اکبری» و ملودی خودش را اجرا کرد. البته مهدی یغمایی قبل‌تر نسخه اجرای زنده این کار را در فضای مجازی منتشر کرده بود و به دلیل استقبال مخاطبانش نسخه‌ استودیویی خلیج تا ابد ایرانی را تولید و منتشر کرد.

• * یک قطعه خلیج فارس با چند اجرا!

مرحوم «محمود علیقلی» قطعه «خلیج فارس» یا «خلیج همیشگی فارس» را سال 1360 اجرا کرد. این اثر در آلبوم «فصل ایثار» از «کامبیز روشن‌روان» منتشر شد. هنوز هم با وجود گذشت حدود سه دهه، این اثر گاهی از تلویزیون یا رادیو هم شنیده می‌شود و در انتخابات ریاست جمهوری سال 92 از مستند تبلیغاتی «محمدباقر قالیباف» هم پخش شد. اما این قطعه تا حدود هشت سال پس از انتشارش شهرت چندانی نداشت و شنیده نشده بود. «ابراهیم حامدی» در سال 1367 به سراغ «عادل حسنی»، شاعر این اثر، می‌رود و ترانه خلیج فارس را از او به صورت رسمی دریافت می‌کند. در ادامه «محمد شمس» روی ترانه عادل حسنی آهنگ می‌سازد و حامدی که ساکن لس‌آنجلس است آن را در سال 67 بازخوانی می‌کند. چند سال بعد هم «قاسم افشار» مجددا قطعه خلیج فارس را می‌خواند و در آلبوم «پرونده» منتشر می‌کند.

• * حمید غلامعلی

«حمید غلامعلی» که از چهره‌های فعال دهه هفتاد بود در سال 75 آلبومی به نام «خلیج فارس» را منتشر کرد. اسم این مجموعه از ششمین قطعه آن وام گرفته شده بود و اغلب ترانه‌ها شامل موضوعات مرتبط با ایران می‌شد. ترانه قطعه خلیج فارس در آن مجموعه از سروده‌های «سهیل محمودی» بود.

• * بابک برهانی

«بابک برهانی» یکی دیگر از خوانندگان موسیقی پاپ است که چندی پیش قطعه «خلیج فارس» را به مناسبت دهم اردیبهشت منتشر کرد. ترانه این اثر توسط «حمید خلف‌بیگی» سروده شده بود. آهنگسازی و تنظیم آن هم اثری از بابک برهانی و «حسام ناصری» بود.

• * هومن گامنو

گامنو چند سال پیش با قطعه «سوسن خانوم» به شهرت رسید و چند همکاری موفق با گروه «بروبکس» داشت. اما سال گذشته و در جریان فصل دوم برنامه «خندوانه» فصل جدیدی از فعالیت‌های هنری‌اش را آغاز کرد. او و تیمش سازنده موسیقی‌های میان برنامه خندوانه بودند و هومن گامنو چند قطعه با کلام را هم برای برنامه «رامبد جوان» خواند. مهمترین آنها قطعه خلیج فارس است که تقریبا در همه قسمت‌های خندوانه پخش می‌شود و مجری برنامه به همراه مردم روی آن همخوانی می‌کنند. با قاطعیت می‌توان گفت که این ریتمیک‌ترین اثر موسیقایی برای خلیج فارس است و در عین دارا بودن یک ملودی و تنظیم شاد، مفاهیم میهن‌پرستانه در آن با زبانی ساده بیان می‌شود.

• * شهرداد روحانی

اما ادای احترام نسبت به نام پرآوازه خلیج فارس صرفا مختص خوانندگان و موزیسین‌های پاپ نیست و اهالی موسیقی کلاسیک و سنتی هم از این اتفاق غافل نبوده‌اند. «شهرداد روحانی» یکی از همین چهره‌ها است که آلبوم سوئیت سمفونی «خلیج فارس» را از سوی نشر «آوای باربد» در بازار منتشر کرد. او این آلبوم را در کشور انگلستان و با اجرای ارکستر سمفونیک «لندن» ضبط کرده بود و در چند اجرا از آن را در ایران روی صحنه برد. شهرداد روحانی پس از انتشار این آلبوم مصاحبه جالبی با «همشهری» داشت و در بخشی از آن گفت:« من از روز اول اصرار داشتم که این سوئیت‌سمفونی در یک کشور مهم اروپایی ضبط شود، کدام کشور مهم‌تر از انگلستان و کدام ارکستر مهم‌تر از ارکسترسمفونیک لندن! می‌دانید که از لحاظ سیاسی کشور انگلستان نقش زیادی در خاورمیانه و تقسیم‌بندی‌های آن داشته، البته من نمی‌خواهم موضوع را سیاسی کنم اما به‌طور سمبلیک هم که شده من اصرار داشتم که این کار در این محل ضبط شود چون برای اینکه این کار در جاهای دیگری ضبط شود هم امکان زیادی وجود داشت. برای مثال در اتریش می‌توانستم آن را با یکی از بهترین ارکسترهای وین ضبط کنم، یا با ارکسترهای جاهای دیگر ضبط شود هم امکان زیادی وجود داشت. برای مثال در اتریش می‌توانستم آن را با یکی از بهترین ارکسترهای وین ضبط کنم، یا با ارکسترهای درجه‌یک آمریکایی، ولی چرا تصمیم گرفتم آنجا را برای ضبط انتخاب کنم چون در خاورمیانه و حوزه خلیج‌فارس انگلیسی‌ها نقش مهمی داشتند. برای همین خواستیم اشاره کوچکی داشته باشیم. من پشت این کار منظوری دیدم، حالا اینکه به نتیجه برسد یا نرسد را نمی‌شود پیش‌بینی کرد. شما مجسم کنید گروه کُر انگلیسی که همه آنها انگلیسی هستند، با زبان خودشان بارها تکرار می‌کنند Persian Gulf و جالب است برای شما بگویم زمانی که این کار را انجام می‌دادم لذت عجیبی می‌بردم چون با وجودی که ما آماده شده بودیم چندبار سعی کردیم این قطعه را ضبط و تمرین کنیم تا من این کلمات را بیشتر بشنوم. در حقیقت هدف این بود که با بالاترین کیفیتی که در دنیا امکان دارد این کار ضبط شود چون یک کار ملی است و به این خاطر می‌خواستم این کار به بهترین نحو ممکن انجام شود که خوشبختانه با پشتیبانی‌ای که صورت گرفت این اتفاق افتاد.»

• * سالار عقیلی

آلبوم سمفونی خلیج فارس به آهنگسازی استاد «فرهاد فخرالدینی» و خوانندگی «سالار عقیلی» و با اجرای ارکستر ملی ایران در مرداد 1388 منتشر شد. پیش از انتشار این آلبوم این سمفونی به مناسبت روز ملی خلیج فارس و همزمان با اولین همایش خلیج فارس اجرا شد و در آن قطعاتی همچون سرود دانش و خلیج فارس از ساخته‌های فرهاد فخرالدینی و ای ایران بر اساس اشعاری از احمدی جلالی، شفیعی کدکنی، علی غضنفری و گل گلاب، توسط ۵۰ نوازنده به رهبری فرهاد فخرالدینی اجرا شد.