موسیقی ما - رضا نامجو: جایزه موسیقی سال «رادیو فرانسه» امسال به محمد معتمدي اهدا شد. این جایزه از سوی یک هیأت انتخابیه، متشکل از استادان موسیقی و اتنوموزیکولوژی فرانسه برای نخستین‌بار به یک هنرمند ایرانی رسید. مسئولان «رادیو فرانسه» از تلاش او برای نشر فرهنگ و موسیقی کشورش و همچنین کنسرت‌های مشترک با گروه‌ها و خواننده‌های نقاط مختلف جهان قدردانی کردند و او را شایسته دریافت این جایزه دانستند، اما افسوس که در کشور خود او آنگونه که باید سخنی از این رخداد به میان نیامد. «راديو فرانسه» در ادامه بنا به قراري كه با برندگان دارد به ايران آمد تا قبل از انتهاي‌سال ميلادي مجموعه‌اي كوچك براي معرفي موسيقي ايران را با صداي محمد معتمدي ضبط كند. كار ضبط اين قطعات جمعه به پايان رسيد و «راديو فرانسه» صداي سفير موسيقي ما را با خود برد...

خواننده جوان كشورمان در ابتدا دليل انتخاب كارش در اكسپوي «بابل مد» را اين‌گونه توضيح داد: قضيه برمي‌گردد به جرياني كه در اروپا آغاز شده و آن هم توجه به موسيقي‌هايي است كه كمتر در رسانه‌هاي دنيا به آنها پرداخته شده است. خصوصا موسيقي‌هاي كشورهاي شرقي كه ايران هم يكي از آنهاست. از ‌سال ۲۰۰۶ از طريق راديو فرانسه به رنگ‌هاي موسيقي كشورهاي دنيا توجه كردند و حتي برنامه‌اي در راديو فرانسه دارند به نام «کالر دوموند» كه به فرانسوي معادل «رنگ‌هاي جهان» است. اين نخستین‌بار است كه ايران توانست جايزه را نصيب خود كند. به نظر محمد معتمدي اين قضيه ۲ جنبه دارد: تقدير و قدرشناسي از يك هنرمند و معرفي يك فرهنگ موسيقايي به دنيا كه گوش جهانيان به آن چندان آشنا نيست. طبق سنت اين جايزه، قرار بر اين است كه هر هنرمندي برنده اين جايزه شد «راديو فرانسه» تكنسين‌ها و صدابرداران خود را به كشور و شهري كه او در آن‌جا زندگي مي‌كند، بفرستد. هنرمند در محيط زندگي خود بدون اين‌كه تغيير فضا و شرايط را در حين ضبط احساس كند، مجموعه را ضبط مي‌كند و در اروپا به‌عنوان يك نمونه از موسيقي آن كشور منتشر مي‌شود.

خواننده آلبوم سراسر مه درباره حضور هيأت فرانسوي در ايران هم توضيح داد: در هفته گذشته تكنسين‌هاي راديو فرانسه و مسئول بخش موسيقي اين راديو به ايران آمدند و ۵ روز به ضبط يك‌سري از نمونه‌هاي كلي موسيقي اصيل ايراني كه عموما ساز و آواز بود، پرداختيم. معتمدي با اشاره به حضور ۲ نفر از صدابرداران راديو فرانسه به اتفاق خانم فرانسوا كه در مراسم برگزار شده در اكسپوي بابل مد جزو هيأت ژوري بود، افزود: خانم فرانسوا كه جايزه را به من اهدا كرد هم در تهران حضور پيدا كردند.

معتمدي در پاسخ به سوالي مبني بر نحوه انتخاب كارها براي ضبط گفت: اساسا مبناي ضبط اين كارها بر آهنگ‌سازي نبود. بلكه بر مبناي قطعات كاملا كلاسيك و تا حدودي بداهه بود. البته نمونه‌هايي از تصانيف قديمي هم مدنظر قرار داشتند. قصد اين بود شيوه اجرايي اين كارها كاملا كلاسيك و مطابق با سنت خودمان باشد و از دخل و تصرفاتي كه در دوره معاصر شده (كه البته به نوبه خود آنها هم قابل‌احترام هستند) دوري شود چرا كه آن‌چه را كه آنها هم دوست داشتند، موسيقي صددرصد خالص و كلاسيك ايراني بود. يعني نمونه‌اي كه استادان موسيقي خودمان آنها را به‌عنوان رپرتوار موسيقي سنتي ايراني مي‌شناسند.

وي درباره آوازهاي ارایه‌شده هم گفت: آوازهاي ارایه‌شده آواز‌هاي رديف نبود. يعني انتخاب‌هاي غيرتكراري داشتيم و از اشعاري كه خودمان انتخاب كرده بوديم در دستگاهي شروع به آواز خواندن كرديم. محمد معتمدي با طرح اين مطلب كه قرار نيست اين كار يك كار مرجع باشد، خاطرنشان كرد: قرار ما اين بود كه نمونه‌اي بسيار ساده از موسيقي ايراني به‌عنوان يك معرف در آن‌جا ارایه شود و كاري را هم كه اجرا كرديم، به دور از تفصيل و پيچيدگي‌هاي موجود در موسيقي ايراني بود. شايد آواز سه‌گاه يا بيات ترك را تنها در ۳ بيت خوانده‌ايم.

به گفته معتمدي كارهايی از اصفهان، بيات‌ترك، سه‌گاه، چهارگاه و همايون خوانده شد. خواننده آلبوم گاهي سه‌گاهي درباره محل ضبط هم اين‌گونه سخن گفت: ضبط ما در استوديوي موزه موسيقي بود كه تجهيزات فني آن‌جا هم هنوز به صورت رسمي افتتاح نشده، ما فقط به‌عنوان يك محيط آرام از آن‌جا استفاده كرديم. وي ماحصل كارهاي ضبط شده در اين چند روز را تبلور حس و حال موسيقايي دانست و افزود: مهم‌ترين كاري كه در اين چند روز انجام داديم، اين بود كه ۴ روز با دوستانمان در آن محيط زندگي كرديم و آن‌چه را در حال بود و در لحظه دوست داشتيم، زديم و خوانديم و به بياني يك حال موسيقايي را رد و بدل مي‌كرديم و آنها هم تنها كاري كه مي‌كردند اين بود كه تمام آن كارها را عينا ضبط مي‌كردند. كار بداهه به معناي واقعي كلمه بود. وي نوع انتخاب دستگاه‌هاي آوازي انتخاب شده را اين‌گونه تشريح كرد: انتخاب اصفهان و چهارگاه به اين خاطر است كه اين فواصل به گوش آنها آشناتر است و وقتي سه‌گاه يا بيات‌ترك را خوانديم ناآشنايي شنيداري گوش آنها را مدنظر قرار داديم. هر ۲ جنبه را در نظر داشتيم تا بتوانيم به نوعي فواصل كمتر شنيده‌شده را به گوش آنها برسانيم.

معتمدي كه در اين كار سفير موسيقي كشورمان بوده احساس مسئوليت را مهم‌ترين حس امروز خود عنوان كرد و گفت: انسان‌ها وقتي در هر زمينه‌اي پيشرفت مي‌كنند و به نقطه‌اي بالاتر از ديروز مي‌رسند آنچه را بايد مورد توجه قرار دهند احساس مسئوليت است. بنده هم اين مسئوليت را احساس مي‌كنم. هرچه طيف مخاطبان شما بيشتر شود، مسئوليت سنگين‌تر است. از يك طرف خيلي‌ها از شما الگو مي‌گيرند و آنهايي هم كه با فرهنگ شما غريبه‌اند شما را به‌عنوان نمونه‌اي از فرهنگ سرزمين ناشناخته شما قلمداد مي‌كنند. از طرفي لذت‌بخش است فرهنگي را كه سال‌ها و قرن‌ها سابقه دارد به دنيا معرفي كنيد و مايه تحسين آنها را فراهم كنيد. در مجموع كار سخت و البته سنگين است. وي در پايان با اشاره به اهميت معرفي فرهنگ ايران به جهانيان سخنانش را اين‌گونه به پايان برد: هر عزيز ديگري هم كه اين هديه را به نام ايران مي‌گرفت، براي من مايه خوشحالي و شادي بود، چرا كه مهم فرهنگ ايران است، نه فرد.

عکس: امیر خامنه - اختصاصی موسیقی ما