موسیقی ما - بهمن بابازاده: اعتقادشان این است که بزرگان سبک های قدیمی و ریشه ای موسیقی ایرانی، به قدری در نوع ارائه و تکنیک آثار شان موفق بوده اند که از سطح، تبدیل به «سبک» شده اند. جوان ها و چهره های جدید هر چقدر هم تلاش کنند خیلی دور از انتظار است که بتوانند به مرز موفقیت این اساتید حتی نزدیک شوند و همین باعث شده که با شگرد های مختلف، سعی کنند که وارد فضاها و سبک های جدید شوند. این تلاش ها در چند سال گذشته نتایج جالب و در برخی اوقات عجیبی را باعث شده تا لفظ «موسیقی تلفیقی» وارد ادبیات محاوره ای موسیقی در کشور شود. اصطلاحی که به قول یکی از منتقدین موسیقی، وقتی هیچکس نمی تواند برای یک اثر سبک یا جغرافیایی را تعریف کند، خیلی راحت برچسب «تلفیقی» را روی آن می گذارد تا هم خیال خودش را راحت کند و هم در واقع نشان دهد که خواه ناخواه این تجربه ها در حال گسترش است و جالب اینجاست که طرفداران فراوانی را هم به خود جذب کرده است. در این گزارش ابتدا چند شاخصه مهم «علی قمصری» و آلبومش «برف خوانی» را مورد بررسی قرار می دهیم و در ادامه به صورت گذرا چند نمونه مهم این قبیل موسیقی ها را در شاخه های مختلف مرور خواهیم کرد.

* «برف خوانی» و تثبیت یک موقعیت ویژه
علی قمصری از همان نخستین اثر رسمی اش «نقش خیال» که با صدای «همایون شجریان» منتشر شد، نشان داد حرف های زیادی برای گفتن دارد. او علاقه ای بکر و ویژه به ترکیب کوارتت زهی ایرانی با سازهای غربی داشت و به مرور توانست رگ خواب مخاطب نسل جدید را در دست بگیرد. جلوتر رفت و «سرو روان» را با صدای علیرضا قربانی منتشر کرد و پس از آن نیز با آلبوم تکنوازی تار اش «شور پریشانی»، قابلیت‌های بالای نوازندگی، تکنیک، سرعت و قدرت زخمه‌هایش، و تسلط او بر ردیف موسیقی ایرانی‌ بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. کنسرت «آب ، نان، آواز» با همراهی همایون شجریان که در قزوین و تهران سر و صدا کرد و سپس اجرای کنسرت «برف خوانی» با صدای «محمد معتمدی» باعث شد قمصری دیگر جزو استعدادها و نخبه ها جدید موسیقی تلفیقی نسل جدید لقب بگیرد. او چند هفته ای هست آلبوم «برف خوانی» را منتشر کرده. آلبومی پر حاشیه که «وحید تاج» جایگزین «محمد معتمدی » شد تا غافلگیری دیگری را برای مخاطبین این اثر در پی داشته باشد. قمصری درباره این آلبوم و این تجربه گفته: «در برف‌خوانی تنوع ژانری زیاد است. بعضی از کارهای من اینطوری بوده و بعضی‌ها هم نه. مثلا اگر یک دوستی تخصصش موسیقی اروپایی باشد، اگر این کار را گوش کند می‌توند آنالیزش کند. همینطور اگر یک دوستی تخصصش موسیقی ایرانی باشد باز هم می‌تواند آن را گوش کند و مثبت یامنفی در موردش نظر بدهد. این یکی از معدود کارهایی است که این اتفاق در آن افتاده. البته این تنوع ژانری جنبه بی قاعدگی و بی نظمی ندارد. ضمن اینکه کارهای این شکلی، کارهایی که به این صورت جدی هستند کمتر شنیده می‌شوند. ولی در مورد برف‌خوانی برای من جالب بوده که این کار شنیده شده و به نظر من هنری می‌تواند موفق باشد که به جای اینکه فقط جنبه نمایشی و مردم پسند داشته باشد، بتواند این فاکتورهای جدی موسیقی و آهنگسازی و به چالش کشیدن فکر و ذهن مخاطب را به همراه داشته باشد. چون به هیجان درآوردن مخطب در موسیقی پاپ خیلی معمول هست و این کار را در موسیقی ایرانی هم خیلی راحت می‌توان انجام داد. خیلی از کنسرت‌هایی که من رفتم، نقش درام خیلی بیشتر از خواننده بوده. من کنسرت‌های پاپی رفتم که اگر در یک لحظه خواننده می‌رفت کنار و کس دیگری به جایش می‌خواند، هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتاد. ولی مردم دوست داشتند. این به خاطر هیجانی بوده که مردم را جذب خودش می‌کرده. من این نوع موسیقی که فقط چاشنی هیجان و مردم پسند بودن آنهم به صورت سطحی دارد دوست ندارم.» قمصری تا کنون دو ابداع مشخص را نیز به‌نام خود ثبت کرده است. یکی ساخت کمانچه‌باس یا بم‌کمان که نسبت به کمانچه‌ی معمولی صدای بم‌تر و ابعاد بزرگ‌تری دارد و برادرش، مصباح آن را می‌نوازد، و دیگری تشکیل کوارتت زهی شامل دو کمانچه، یک کمانچه‌آلتو و یک کمانچه‌باس که در کاخ نیاوران کنسرتی را به همراه سهراب پورناظری و آواز علیرضا قربانی به‌روی صحنه برد.

* شاه کمان
حتما به اندازه کافی در کارش مسلط بوده که توانسته تا کنون چهار بار کاندیدای مهم ترین جایزه موسیقی جهان (گرمی) شود. «کیهان کلهر» با موسیقی ناب و نوای کمانچه اش در دنیا معروف است و تجربه های موسیقی تلفیقی دلنشینی را نیز با هنرمندان جهانی دارد. آثار مشترک این هنرمند با «شجاعت حسین خان» (هنرمند هندی)، یویوما ، ارکستر فیلارمونیک نیویورک از جمله شاخصه های جهانی وی به حساب می آید. وی همراه با نوازندهٔ باقلامای ترکیه، اردال ارزنجان کنسرت‌هایی را هم در مناطق مختلف جهان به اجرا در آورده و آلبومی نیز با این نوازنده ترک به نام The Wind در شرکت ECM ارائه کرده‌است. این همکاری های جهانی و مهم باعث شده که از او به عنوان جهانی ترین موزیسین کشور نام برده شود.

* حسین علیزاده – گاسپاریان
تصور اش هم هیجان انگیز است. همنوایی خالق «نی نوا» با بهترین نوازنده «دودوک». همه چیز از اجرای باشکوه دو نفره حسین علیزاده و «یوان گاسپاریان» در محوطه باز کاخ نیاوران شروع شد. بهترین نوازنده سه تار ایرانی و همنوایی اش با بهترین نوازنده ساز دودوک. ترکیبی که هر چقدر که از زمان اجرای برنامه می گذشت، بیشتر و بهتر جا افتاد و توانست به مرور به یکی از ماندگار ترین اجراهای موسیقی تلفیقی در ایران تبدیل شود. گاسپاریان تقریباً فضایی از ملودی های موسیقی شرق اروپا، گوشه هایی از موسیقی آذری (نغمه ترك) و نیز چند قطعه از ملودی های موسیقی ایرانی را در كار خود لحاظ كرد و علیزاده نیز در آن اجرا با رونمایی از ساز جدیدش (سلانه) آغازگر راهی بود که به مرور توانست تبدیل به سبک شود و پبروان خاص خودش را پیدا کند.

* «درخشانی» ها
آنها چند سالی هست که وارد چرخه موسیقی کشور شده اند و به مرور توانسته اند با برخی نو آوری ها خودی نشان دهند. «پدرام و میلاد درخشانی» را باید جزو جدیدترین نوابغ موسیقی داخلی دانست که با آثارشان سعی کرده اند به برخی از فضاهای جدید دست یابند و علی رغم برخی انتقادها در اوایل راه، حالا دیگر جزو خوب های این عرصه شده اند. انتشار آلبوم های «رومی» از سوی «پدرام درخشانی» که در آن تلفیق های پر هیجان و بکری را شاهد بوده ایم، نقطه اوج هنرنمایی این چهره است که البته هر از گاهی با نوای سنتور اش در ارکستر های پاپ نیز حضوری جدی دارد. «میلاد درخشانی نیز با آلبوم «هیچم خبر از هیچ» سال خوبی را سپری کرد و از نکات جالب کارنامه هنری او باید از تلفیق قوی و جالب «تار» با برخی سازهای غربی نام برد که توانسته از این طریق آثار موفقی را از خود ارائه دهد. میلاد درخشانی با گروه «افشارستان» تجربه اجراهای زنده موسیقی تلفیقی خاص خودش را نیز داراست و توانسته در این بخش هم خودی نشان دهد. 

* چند جرقه خوش رنگ و لعاب
در یکی دو سال اخیر قدرت آزمون و خطا و درصد ریسک پذیذری هنرمندان داخلی بیشتر و بیشتر شده و همین «مزه مزه» کردن تجربه ها و خلاقیت های جدید باعث شده که در برخی اوقات شاهد اتفاقات جالب توجهی در عرصه موسیقی تلفیقی باشیم. «دنگ شو» ، «پالت» ، «کماکان» ، «نایما»، «کامنت» ، «ایجاز» ، «دیوار» و ... گروه هایی هستند که در یکی دو سال گذشته مفهوم جدید و بدیعی از موسیقی را در کشور جا انداخته اند. در بسیاری از این تجربه ها، قبول کمی ریسک پذیری باعث تولد سبک هایی شده که حتی مخالفین پروپاقرص موسیقی اصیل را نیز به سمت این قبیل آثار کشانده و با کمی تم پاپیولاریته و رنگ و لعاب سازهای غربی که در بین موسیقی دستگاهی استفاده شده، نتایج خارق العاده ای را درخروجی کار شاهد بوده ایم. اتفاقی که «دنگ شو» و این اواخر «پالت» به بهترین شکل ممکن توانستند با ارائه ای جدید از موسیقی ایرانی، به آن برسند و حالا دیگر طرفداران خاص خود را پیدا کرده اند و به مرور جاده صاف کن بسیاری از گروه هایی شده اند که در حال ورود به این سبک و سیاق و این جریان فکری هستند. برخی گروه های بی کلام نیز مثل «افشارستان» و «دیوار» نیز با پرداختی جدید به موسیقی غربی و استفاده از برخی سازهای ایرانی در بطن آثارشان، زاویه دید جدیدی را برای مخاطبان امروزی در نظر گرفته اند و مشاهده می کنیم که به مرور در حال پوست اندازی و جلب توجهات فروانی نیز بوده اند. برخی گروه های محلی نیز در این بین با استفاده از عصاره همیشه پرطرفدار موسیقی فولک و اضافه کردن چند ساز غیر ایرانی، معجون لذیذی را به مخاطبان شان ارائه کرده اند که به مرور در حال گسترش است و «کماکان» و آثارش را باید جزو محبوب ترین های این بخش لقب داد.