موسیقی ما - «قیامت پیش روی شما و مرگ در پشت سر، شما را می‌راند. سبک‌بار شوید تا برسید. همانا آنان که رفتند، در انتظار رسیدن شمایند.»
 
مرگ، تقدیر است و سرنوشت محتوم هر بشری. می‌توان از مرگ هراسید یا چون مولای متقیان که از شکوه جهان آخرت آگاه است، بی‌صبرانه انتظارش را کشید. او به مؤمنانش نیز توصیه می‌کند: «ای مردم! شما را به یادآوری مرگ سفارش می‌کنم. از مرگ کمتر غفلت کنید. چگونه مرگ را فراموش می‌کنید، در حالی که او شما را فراموش نمی‌کند؟ و چگونه طمع می‌ورزید، در حالی که به شما مهلت نمی‌دهد؟»
 
سالی که گذشت اما موسیقی ایران چهره‌های بسیاری را از دست داد. از بزرگان حوزه‌ی موسیقی سنتی ایران گرفته تا فعالان موسیقی پاپ و کسانی که در زمینه‌ی موسیقی تلفیقی فعالیت داشتند. بسیاری از چهره‌های موسیقی در حالی رفتند که هیچ جانشینی برای آنان نیست؛ بسیاری نیز با رفتن‌شان، بخش عظیمی از گنجینه‌ی موسیقی نواحی ایران را با خود برای همیشه بردند. مرگ، سرنوشت محتوم تمام آدمی‌زادگان است.
 

• * فرهنگ شریف

«فرهنگ شریف» (آهنگساز و نوازنده برجسته تار) شهریورماه امسال بعد از مدت‌ها بیماری و البته سال‌‌ها سکوت موسیقایی درگذشت. او از برجسته‌ترین نوازندگان تار بود که در طول عمر پربار هنری خود، آثار خاطره‌انگیز بسیاری را خلق کرد. او ابتدا موسیقی را از «عبدالحسین شهنازی» و مرتضی نی‌داوود (تارنوازان بزرگ اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی) آموخت؛ اما شیوه نوازندگی او به استادان‌اش شباهتی نداشت و مخصوص خود او بود.
 
شریف خیلی زود در رادیو به عنوان تک‌نواز آواز، خوانندگان را همراهی می‌کرد. یکی از مهم‌ترین و دلنشین‌ترین سبک‌های نوازندگی تار متعلق به او بوده است. او با ابداعاتی که در نحوه انگشت‌گذاری و مضراب‌زنی در نقاط مختلف سیم‌های تار انجام داده، از تار صدایی کاملاً متفاوت به وجود آورده که بسیاری معتقدند زیباترین صدای تولیدشده از ساز تار است. او با قریحه بی‌مانندش ملودی‌هایی بسیار لطیف و زیبا ساخته است.
 
فرهنگ شریف از سوی مرکز حفظ میراث فرهنگی شرق در دانشگاه موزه هنر لندن برای برگزاری کنسرت پژوهشی و همچنین تشکیل کارگاه تخصصی ساز تار دعوت شد. او در ایران نیز کنسرت‌های متعددی در تالارهای متعدد و جشنواره‌ها برگزار کرد و همچنین همراه با محمدرضا شجریان اجراهای زیادی در ایران و کشورهای مختلف اجرا کرده است.
 
«هوشنگ کامکار» بعد از درگذشت او نوشت: «موسیقی ایران اگر چیزی دارد، از افرادی مانند فرهنگ شریف است که سکوی پرش موسیقی بوده‌اند. افرادی مانند او، خورشید موسیقی ملی ما هستند. یکی از خصوصیات بارز فرهنگ شریف، صاحب‌سبک بودن او بود. ما نوازنده‌ی تار زیاد داریم، اما سبک شریف مختص خودش بود. فعالیت‌هایی که او در زمینه موسیقی ملی ایرانی داشت، بر هیچ کسی پوشیده نیست. فرهنگ شریف در گوش و قلب تمام موزیسین‌های ایرانی جا دارد. نام او تا ابد جاودانه خواهد ماند و هیچ چیزی نمی‌تواند ارزش آن را کم کند.»
 

• * ابراهیم شریف‌زاده

با درگذشت استاد «ابراهیم شریف‌زاده» سرو خرامان و ستون موسیقی خراسان فرو ریخت. او از برجسته‌ترین خنیاگران موسیقی خراسان بود. با درگذشت او، بخش عظیمی از گنجینه‌ی موسیقی خراسان از بین رفت. استاد «شریف‌زاده» با غلامحسین سمندری (دوتارنواز نامدار باخرزی) حدود 6 دهه همکاری کرد که از جمله‌ی آن می‌توان به آلبوم «خون‌پاش و نغمه‌ریز» اشاره کرد که حاصل این همکاری است. اذان معروف او که به شیوه‌ای منحصربه‌فرد خوانده می‌شود، توجه بسیاری از پژوهش‌گران را به خود معطوف کرده است.

تفاوت خواندن شریف زاده با سایر استادان موسیقی محلی خراسان در این بود که او علاوه بر اجرای حزن‌انگیز موسیقی این خطه، نغمه‌هایی را به صورت حماسی اجرا کرده‌ که پژوهش‌گران معتقدند در تاریخ موسیقی خراسان هیچ‌کس به این صورت نمی‌خوانده ‌است. او در زندگی هنری خود، آثاری چون «یار وفادار»، «یا غیاث المستغیثین»، «سرو خرامان»، «مناجات خوانی»، «دلبر رعنا» و «بهاره دخترعمو» را خلق کرده بود.
 

• * مصطفی کمال‌پورتراب

«مصطفی كمال پورتراب» بیش از نود سال زندگی کرد؛ اما همچنان تا آخرین روزهای زندگی‌اش موسیقی نوشت، خواند و به دیگران تعلیم داد. او متولد سال ۱۳۰۳ خورشیدی در تهران بود و با وجود کهولت سن، هنوز هم ساعت‌ها سر كلاس‌های درس می‌ایستاد و درس می‌داد. او یادگار دوران علی‌نقی‌خان وزیری، استاد ابوالحسن‌خان صبا، استاد روح‌الله خالقی و... بود. او فراگیری این هنر را به‌طور جدی از سن ۱۵سالگی در هنرستان عالی شروع كرد و در سال ۱۳۲۴ به پایان رسانید. در این دوره، ریاست هنرستان به عهده غلامحسین مین‌باشیان و مصادف با آمدن دوازده نفر از بهترین استادان این هنر از چك‌اسلواكی و بلژیك به هنرستان بود. او علاوه بر فراگیری موسیقی كلاسیك، در همین دوران با موسیقی ایران نیز آشنا شد و آن را فرا گرفت.

در سال ۱۳۳۰ كه دوره عالی آهنگسازی در هنرستان عالی افتتاح شد، پورتراب نزد استادان برجسته‌ای همچون گیتی امیرخسروی، امانوئل ملیك‌اصلانیان و فریدون فرزانه، پیانو، سلفژ و هارمونی، فرم و دشیفراژ را فرا گرفت. او نزدیک نیم‌قرن در هنرستان‌های عالی و ملی و دانشكده هنرهای زیبای دانشگاه تهران مشغول تدریس بود. از او چندین اثر تصنیف‌شده با عنوان‌های «آواز بی‌گفتار» سرودهای وحدت و انقلاب، قطعات سوئیت هفت‌پیكر نظامی برای اركستر سمفونیك، چند قطعه ایرانی برای اركستر زهی، چند قطعه برای گروه كر آكاپلا، برگرفته از چند رباعی خیام و چندین اثر دیگر باقی مانده است.
 

• * علی‌محمد بلوچ

«علی‌محمد بلوچ» معروف به «علیوک» یکی از بزرگ‌ترین موسیقی‌دانان بلوچستان بود؛ ‌آن‌قدر که می‌توان گفت با رفتن او ساز سرود (قیچک) در چابهار یتیم شد. او از آخرین و مهم‌ترین منابع موسیقی بلوچ به حساب می‌آمد. «علیوک» موسیقی شائری، گواتی (موسیقی‌درمانی) و انواع رپرتوارهای سُوت و نازنیک را در حد کمال اجرا می‌کرد. او در هر دو منطقه بلوچستان -یعنی دو سوی مرزهای سیاسی ایران و پاکستان- از برجسته‌ترین موسیقی‌دانان بلوچ شناخته می‌شد. استاد علی‌محمد بلوچ یکی از چند پهلوان یا استاد برجسته‌ی موسیقی بلوچی و ساز سرود بود که توانست با بزرگ‌ترین شائران بلوچستان از جمله «ملاکمال‌خان» و «لعل بخش پیک» همراهی کند.
 

• * حسن پیغان

«حسن پیغان» خواننده معروف هرمزگانی تیرماه امسال بر اثر ایست قلبی درگذشت. حسن پیغان که سابقه کارهای مشترک با زنده‌یاد ناصر عبداللهی و رضا صادقی را در کارنامه داشت، با بازخوانی ترانه معروف و قدیمی «نازی‌جون» در سال‌های اول دهه 80 سر و صدای زیادی به پا کرد. او در سال‌‌های پایانی عمر خویش، از موسیقی حرفه‌ای فاصله گرفته بود. او از مدافعین فرهنگ عمومی هرمزگان بود و توجه ویژه‌اش به موسیقی بومی هرمزگان و تعصب‌اش به معرفی ترانه‌های بومی در آثارش مشهود است. او یکی از کسانی بود که مسیر حضور خوانندگان هرمزگان به موسیقی کشور را گشود و یکی از پیشگامان مطرح کردن موسیقی هرمزگان در سطح کشور بود.

از این خواننده، چهار آلبوم به نام‌های «پشیمون»، «یار منی»، «شطرنج» و «دوسم داری» به یادگار مانده است. پیغان همچنین در قطعه «هموطن» با رضا صادقی، فرزاد فرزین و تنی چند از خوانندگان مطرح پاپ حضور داشت.
 

• * جواد لشگری

جواد لشگری از نوازندگان و آهنگسازان پیشکسوت موسیقی ایرانی هم فروردین‌ماه در سن ۹۳ سالگی درگذشت. او آثار بسیاری در موسیقی اصیل ساخت؛ اما کارهایش با «علیرضا افتخاری» در این سال‌ها ماندگار شد؛ آثاری چون «خوش آمدی»، «گل میخک» و «عشق گمشده» که ترانه‌ها و تصانیف قدیمی به همراه آثار جدیدش بود و همگی پرفروش شدند. او در جوانی برای فراگیری و نواختن ویلن به ترتیب نزد استاد ابوالحسن صبا و مهدی خالدی و پس از این دو نفر به کلاس احمد فروتن‌راد رفت و ردیف‌های موسیقی ایرانی و چند کتاب خارجی را نزد او فرا گرفت. مرحوم لشگری همکاری خود را با رادیو، در سال ۱۳۲۶ با نواختن آهنگی به نام «فتنه» (با شعری از رهی معیری) آغاز کرد و از سال ۱۳۲۸ رسماً در ارکسترهای مهدی خالدی، مرتضی محجوبی، ابراهیم منصوری و حسین یاحقی شرکت کرد.

او در سال ۱۳۳۲ به سرپرستی ارکستر بزرگ رادیو انتخاب شد و تا سال ۱۳۳۵ در این سمت ارکستر را هدایت کرد. زنده‌یاد جواد لشگری جلد اول آثار خود را با شعر شعرای تراز اول به نام «صد آهنگ» به چاپ رسانیده و جلد دوم آن نغمه‌های «دل‌انگیز» نام دارد.
 

• * حسین طیبی

استاد حسین طیبی نوازنده توانای لَله‌وا امسال در سن ۸۰ سالگی درگذشت تا مویه‌ای دیگر برای موسیقی بومی و نواحی مازندران طنین‌انداز شود و آخرین بازمانده ساز چوپانی لَله‌وا به تاریخ بپیوندد. ساز لَله‌وا ساز خاص موسیقی چوپانان است که در صحرا نواخته می‌شود. طیبی دارای دکتری افتخاری لَله‌وا از جشنواره آوینیون فرانسه و پیشکسوت موسیقی مازندران و پدر ساز لَله‌وا بود. او چهار نوار خود را پیش از انقلاب به شماره‌های ۱۲۴، ۱۲۵ و ۱۴۱ انتشار داد. استاد حسین طیبی برای نخستین‌بار به‌صورت ابداعی در آواز امیری از منطقه صوتی سوم لَله‌وا استفاده کرد و از سال ۱۳۶۴ به‌عنوان مدرس لَله‌وا در خانه مازندران مشغول آموزش بوده و شاگردان بسیاری را پرورش داده است.
 

• * مجید نجاحی

مجید نجاحی نوازنده‌ی خوش‌نواز و صاحب‌سبک سنتور و همنشین پرویز یاحقی و حبیب‌الله بدیعی و از نوازندگان سنتور «گل‌ها» غزیبانه درگذشت. صدای ساز او لحنی منحصربه‌فرد داشت. نجاحی نوازندگی سنتور را از همسایه خود، محسن بی‌آزار فرا گرفت که از جمله نوازندگان سنتور در رادیو به شمار می‌رفت. پیش از آن البته او دو سالی را بدون سنتور بود تا اینکه با اندک مبلغی توانست نجار سر کوچه خود را راضی کند تا سنتوری کوچک برایش بسازد که سیم‌های آن را هم از بی‌آزار گرفت. نجاحی پس از پنج سال نواختن سنتور، با حسین قوامی (فاخته) آشنا شد و این آشنایی پنجره‌ای را برایش گشود و پس از چندی با استاد احمد عبادی و استاد مرتضی‌خان محجوبی و دکتر نورعلی‌خان برومند و استادان دیگر آشنا و از وجود آنها بهره گرفت. او شدیداً تحت تأثیر نوازندگی محجوبی قرار گرفت و سعی کرد از سبک و سیاق نوازندگی‌اش استفاده کند و با ردیف‌ها و گوشه‌ها و دستگاه‌های موسیقی ایرانی آشنا شود. مجید نجاحی، در سال ۱۳۳۷ بنا به دعوت داود پیرنیا به برنامه «گل‌ها» رفت.

نحوه دعوت پیرنیا از او چنین بود که روزی نجاحی در منزل عبدالعلی وزیری مهمان بود و در منزل او سنتور می‌زده که پیرنیا بلافاصله برای اجرای برنامه دعوت‌اش می‌کند و پس از امتحانی که توسط چند استاد از او گرفته می‌شود، در گل‌های شماره ۲۰ به اتفاق عبدالعلی وزیری شرکت و این برنامه در دستگاه «همایون» بود. پس از این برنامه بود که در گل‌های گوناگون، پیرنیا همراه با خوانندگانی چون حسین قوامی، اکبر گلپایگانی، محمدرضا شجریان، محمود خوانساری، ایرج، عبدالوهاب شهیدی و بسیاری از خوانندگان گل‌ها شرکت مستمر داشت. نجاحی در برنامه‌های دیگر رادیو نیز فعالیت داشته؛ از جمله تک‌نوازی سنتور و برنامه تک‌نوازان و چند سالی هم به اتفاق مهندس همایون خرم، برنامه موسیقی اصیل ایرانی را از برنامه دوم رادیو اف.ام اجرا می‌کرد.

او برای شناساندن موسیقی اصیل و سنتی ایران -به‌خصوص سنتور که یک ساز ملی است- مسافرت‌های فراوانی به کشورهای مختلف كرده است. نجاحی بعد از انقلاب عمدتاً به تدریس پرداخت و کمتر اجرای صحنه‌ای داشت. او بامداد صبح پنج‌شنبه ۲۱ مرداد ۱۳۹۵ درگذشت.
 

• * طلیعه کامران

طلیعه کامران (نوازنده‌ی پیشکسوت سنتور، شاعر و نقاش) پس از طی مدت‌ها بیماری، صبح امروز ۲۴ اسفندماه درگذشت. این نوازنده‌ی پیشکسوت، به‌علت نارسایی کلیه در بیمارستان بستری بود. کامران متولد سال ۱۳۰۹ بود. پدرش ویلن را از حسین‌خان اسماعیل‌زاده فرا گرفته بود و مادرش نیز علاوه بر آشنایی با موسیقی، به هنر نقاشی می‌پرداخت. پدرش از دوستان حبیب سماعی بود و از حبیب خواست که به طلیعه سنتور بیاموزد. سماعی از حدود سال‌های ۱۳۲۱ هر دو هفته به تعلیم طلیعه می‌پرداخت. او از سال‌های ۱۳۲۶ به تکمیل آموزه‌های سماعی نزد دیگر شاگرد حبیب، مرتضی عبدالرسولی پرداخت. همچنین به فراگیری ضربی‌های قدیمی و هم‌نوازی آن‌ها با حسین تهرانی پرداخت.
 
حسین تهرانی او را با زنده‌یاد روح‌الله خالقی آشنا کرد و بخشی از برنامه‌های کنسرت‌های انجمن موسیقی ملی را به هم‌نوازی سنتور طلیعه کامران و ضرب حسین تهرانی اختصاص یافت. خالقی بعدها محتوای برنامه همایون اجرای طلیعه کامران را ضبط کرد و به‌عنوان نمونه هنر بانوان موسیقیدان ایران، طی بازدید خود از روسیه، به آن کشور برد. بنا به توصیه روح‌الله خالقی به طلیعه کامران، او در اواخر دهه ۲۰ به آموختن خط نت نزد روح‌الله خالقی و تکمیل آن نزد ابوالحسن صبا پرداخت.
 
«طلیعه کامران» همچنین نقاشی پرسابقه بود. اولین نمایشگاه انفرادی خود را در سال ۱۳۴۷ در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزار کرد. او ۱۱ نمایشگاه انفرادی داشت و در ۴۲ نمایشگاه گروهی در ایران و خارج از ایران شرکت کرد. کتاب «بخش‌هایی از ردیف حبیب سماعی به روایت طلیعه کامران» (منتشرشده توسط موسیقی عارف به سال ۱۳۸۸) و سی‌دی «یادگار حبیب» (حاوی بخش‌هایی از ردیف حبیب سماعی)، «سنتور طلیعه کامران، تنبک و آواز استاد حسین تهرانی» (منتشرشده در سال ۱۳۹۰) بخشی از فعالیت‌های این هنرمند است.
 

• * افشین یداللهی

درگذشت «افشین یداللهی» غیرمنتظره‌ترین اتفاقی بود که در سال جاری رخ داد و بخش زیادی از موسیقی ایران را در بهت و حیرت فرو برد. او که خالق ماندگارترین ترانه‌های یکی دو دهه‌ی اخیر بود، فعالیت‌های حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۷۶ در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. نخستین ترانه‌های او با آهنگسازی فؤاد حجازی و شادمهر عقیلی و با خوانندگی خشایار اعتمادی اجرا شد. از جمله ترانه‌های ماندگار او می‌توان به تیتراژ سریال‌هایی چون «شب آفتابی»، «مسافری از هند»، «فقط به خاطر تو»، «کمکم کن»، «خوش‌رکاب»، «غریبانه»، «شب دهم»، «خط‌شکن»، «میوه ممنوعه»، «مدار صفردرجه»، «تب سرد»، «تبریز در مه» و «معمای شاه» اشاره کرد.
 
افشین یداللهی بامداد چهارشنبه ۲۵ اسفند ۱۳۹۵ در مسیر بازگشت از هشتگرد به سمت تهران به دلیل برخورد شدید یک دستگاه کامیون با خودرویش درگذشت. از دکتر افشین یداللهی پنج مجموعه شعر به نام‌های «روزشمار یک عشق»، «امشب کنار غزل‌های من بخواب»، «جنون منطقی»، «حرف‌هایی که باید می‌گفتم و تو باید می‌شنیدی» و «مشتری میکده‌ای بسته» به جا مانده است.
 

• * حبیب محبیان

حبیب محبیان معروف به «حبیب» خواننده، آهنگساز، نوازنده و ترانه‌سرای ایرانی بود. جنس صدای متمایز حبیب، استفاده‌اش از گیتار ۱۲سیمی و آهنگسازی متأثر از موسیقی راک غربی، او را هنرمندی متمایز کرده بود. او بعد از سال‌ها زندگی خارج از کشور به ایران بازگشت و مقدمات آلبوم رسمی خود در ایران را فراهم کرد. حبیب مدت‌ها از بیماری قلبی رنج می‌برد و در نهایت در ساعت ۹ صبح جمعه ۲۱ خرداد ۱۳۹۵ بر اثر ایست قلبی در روستای نیاسته کتالم (رامسر) و در ۶۸ سالگی درگذشت.
 

• * هادی پاکزاد

هادی پاکزاد، آهنگساز، خواننده و ترانه‌سرای سبک موسیقی آلترناتیو راک است. او از سال ۱۳۸۱ فعالیت‌های خود را در حوزه موسیقی آغاز کرد و نخستین آلبوم رسمی‌اش به نام «تاریکی» دی‌ماه سال ۱۳۹۴ روانه بازار موسیقی کشور شد. هادی پاکزاد از اولین خواننده‌های سبک راک و آلترناتیو در ایران بود. آثار هادی پاکزاد که تماماً از سروده‌های خودش بود، عموماً سوژه‌محور و مفهومی بودند و در این روند، بافت موسیقی ویژه‌ای را دنبال نمی‌کرد. هرچند عموم آثار او در چارچوب موسیقی الکترونیک و آلترناتیو گنجانده شده بود.
 

• * شاهرخ پورمیامین

شاهرخ پورمیامین (نوازنده سرشناس گیتار) بعد از مدت‌ها بیماری، اردیبهشت‌ماه امسال در بیمارستان آسیا درگذشت. «تومور مغزی» دلیل اصلی درگذشت این هنرمند حوزه موسیقی عنوان شده است. پورمیامین پیش از این همکاری‌هایی با خواننده‌هایی چون محمد اصفهانی، علیرضا عصار، فرمان فتحعلیان، محسن چاوشی و... داشته است. این هنرمند در اولین و دومین جشن سالانه موسیقی ما نامزد کسب عنوان «نوازنده برتر سال» شده بود.

پورمیامین در آلبوم‌های «این حال من بی‌توست» (علیرضا عصار)، «فاصله»، «نون و دلقک» و... (محمد اصفهانی)، «غریبه» (فریدون آسرایی)، «پاروی بی‌قایق»، «من خود آن سیزده‌ام» (محسن چاوشی)، «شلیک» (فرزاد فرزین)، «نفس‌های بی‌هدف» (محسن یگانه)، «ناجی»، «با مردم بیگانه» و... (فرمان فتحعلیان) به نواختن گیتار پرداخته و صدها بار با خوانندگانی چون علیرضا عصار، محمد اصفهانی، فرمان فتحعلیان و... روی صحنه رفت.