این شاعر آیینی و انقلاب در گفتگو با «موسیقی ما» عنوان کرد
صابر خراسانی: با شعر آیینی میتوان آموزههای زندگی پیامبر اسلام (ص) و امام حسن (ع) را به دنیا معرفی کرد
موسیقی ما - به او لقب بچهمحل امام رضا(ع) را دادهاند؛ چون هم مشهدی است و هم اینکه همیشه ورودش به دنیای شعر را از عنایت ویژه آن حضرت میداند. دنیایی که برایش صرفاً محدود به نوشتن نبود و آن را به شعرخوانی هم گسترش داد. این روزها «مصطفی صابر خراسانی» با شعرخوانیها و آن لحن حماسیاش میان مردم مشهور شده و توانسته طیفهای مختلف جامعه را به شعر مذهبی جذب کند.
این شاعر آیینی سابقه سرودن و اجرای کارهای متعددی در مدح و رثای ائمه اطهار (ع) را دارد و ما هم در آستانه ایام عزاداری رحلت پیامبر اسلام (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) دقایقی با او همکلام شدیم. صابرخراسانی ضمن بیان نظرات خود درباره شعر مذهبی، نکات مهمی هم در زمینه شعرخوانی مطرح کرد. بخش پایانی صحبتهای ما هم درباره موسیقی بود.
من یک عقیدهای دارم و آن هم این است که اگر در شعر اهلبیت موفق باشیم، باید خروجی آن را در جامعه ببینیم؛ چون شعر یک رسانه است. در آن زمان با یک شعر، حکومتی را پایین میآوردند یا مظلومی را به دنیا نشان میدادند. شعر اهلبیت اگر شامل سندیت تاریخی و صنایع و ظرافتها باشد، در دل مخاطب تأثیر میگذارد. چند سال است که در محرم و صفر میگویند «باز این چه شورش است که در خلق عالم است»؟ این یک کار تأثیرگذار بوده که هنوز هم در جامعه جریان دارد. به قول یکی از دوستان، شعر باید عوامفهم و خواصپسند باشد. ما از این الگو دور هستیم و اگر در این چارچوب حرکت میکردیم، اتفاقات بهتری رخ میداد.
خود ما هم چند سالی است که مثل خوانندهها سفارش شعر به شاعرها میدهیم و اجرا میکنیم. باز هم میگویم که اگر جوانی شاعر نیست ولی صدای خوبی دارد، میتواند به سراغ شعرخوانی برود. وقتی در این زمینه تقریباً هیچکسی فعالیتی ندارد، جوانان ما چندین ترانه عاشقانه حفظ میکنند و کمتر کارهای مذهبی را حفظ هستند. اگر هم جوانی شعر مذهبی حفظ باشد، به خاطر فعالیتهای مداحانی است که بهروز حرکت میکنند و توانستهاند نسل جدید را به خود جذب کنند.
من از شنیدن چنین سوالی که شما پرسیدید، ناراحت نمیشوم؛ چون مرحوم آغاسی موفق بودند و کارشان جاوید است. چند وقتی هم هست که میشنوم برخی دوستان میگویند که فلانی از سبک شما تقلید میکند یا مثل شما لباس میپوشد و شعر میخواند. این به معنای تأثیرگذاری در جامعه است؛ اما اگر چنین افرادی را ببینم، حتماً به آنها میگویم که کمکم به فکر ایجاد سبک خودتان باشید و اگر میخواهید ماندگاری بیشتری داشته باشید، رفتهرفته از میزان تقلید کم کنید. اگر هنوز هم چنین انتقادی در کار من وجود داشته باشد، آن را کمتر خواهم کرد و خدا را شکر و به لطف حضرت رضا (ع) توانستهام هر سال یک نوآوری در سبک اجرایمان داشته باشیم.
اتفاق شیرین دیگری که میتوانم عرض کنم، این است که ما یکی دو سال پیش ده شب در جشنواره تابستانه برج میلاد اجرا داشتیم. شب دوم در بکاستیج نشسته بودم که یک آقای تقریباً پنجاهساله وارد شدند و دیدم حال خوبی ندارند. من را بغل کرد و با گریه گفت که همسرم مشکل روده داشته و چند سالی بهتر بوده اما اکنون میگویند که در کبد او غده وجود دارد و خواست که دعا کنیم تا چراغ خانهاش خاموش نشود. از این اتفاق واقعاً ناراحت شدم و در این موارد مردم که مراجعه میکنند، روی ما حسابی باز نمیکنند. چون مشهدی و همسایه حضرت رضا(ع) هستیم، به عنوان واسطه به ما نگاه میکنند و به آن امام التماس دعا میگویند. آن شب روی صحنه رفتم و پس از اجرا به مردم گفتم که سمت حرم امام رضا(ع) بایستند و صلوات خاصه را بخوانند. آن بنده خدا هم در میان جمعیت نشسته بودند. به مردم گفتم که کسی امشب برای خودش دعا نکند، چون آقایی نزد من آمده و چنین مشکلی داشتند و برای ایشان دعا کنید؛ چون از اینجا هم امام رضا (ع) صدای ما را میشنود و میتوانیم زائر ایشان باشیم. دقیقاً این جمله را به خاطر دارم و در شب آخر پس از اجرا با مردم خداحافظی کردم و در حال خروج از پشتصحنه بودم که دیدم همان آقا با خنده وارد شد و گفت: «درست شد» و تعریف کرد که پس از آن برنامه سه شب به مشهد رفتند و پس از بازگشت، نزد دکتر رفته بودند. با اتمام مراحل نمونهبرداری و عکسبرداری، دکتر به آنها گفته بود که غدهها نیستند و شما کجا رفتهاید؟ این آقا به دکتر گفته بود که به حرم امام رضا (ع) رفتهاند. از او خواستم این قضیه را روی سن تعریف کند و ابتدا قبول نمیکرد اما گفتم که این تبلیغ تو نیست و تبلیغ امام رضا(ع) است. با او روی صحنه رفتم و گفتم که ای مردم به خاطر دارید آن شب گفتم که از اینجا هم میشود زائر امام رضا(ع) شد؟ آن بنده خدا هم اتفاقات را تعریف کرد و دوستان برج میلاد هم از وقایع آن شب فیلمبرداری کردند. کلاً به نام حضرت رضا(ع) اتفاقات زیادی از این دست برایم رخ داده اما من هرچه دارم، از مهربانی آن حضرت است و فکر کنم همه ایرانیها به این موضوع معتقد باشند.
یک روز دوستی به من گفت که صابر تو فقط اشک مردم را در میآوری و من همین صحبت را به آقای «کاظم بهمنی» منتقل و با ایشان مشورت کردم اما گفتند که چنین دیدگاهی اشتباه است. نظرشان این بود که فضای مجازی مردم را درگیر خندههای کاذب کرده و ما به این گریه و زلالی نیاز داریم.
حتی اعتقاد دارم که باید شعرخوان شعر آزاد داشته باشیم. یعنی شعر عاشقانه بخوانند، چون مسیر جدیدی برای جذب مخاطب است. همچنین اگر ما حرف دل مردم را بزنیم، قطعاً ما را میپذیرند. همانطور که رهبری میفرمایند شاعر باید شاعر زمان خودش باشد و این یعنی باید من شعرخوان دغدغههای امروز مردمم را بیان کنم. سال گذشته دیدم که مهدی یراحی قطعهای برای بیان مشکلات گرد و خاک اهواز خواند و کار او تحسینبرانگیز بود، چون حرف مردم را بیان کرد. حتماً نباید همیشه حرف عاشقانه و تعریف در شعر داشته باشیم و باید نقد کنیم. شعرخوان هم چنین وظیفهای دارد. شعرخوان اهلبیت باید دغدغه همه ابعاد جامعه را داشته باشد. یعنی اگر موضوع سیدالشهدا(ع) میگوید، باید نوع رفتار او با خانوادهاش را هم بیان کند. اگر از امام رضا(ع) میگوید، باید از نوع رفتار آن امام با دوست و دشمن بگوید. امام حسین(ع) فقط در کربلا نبوده و یک عمر زندگی پربرکت دارد که میتوانیم سیره زندگانی او را بیان کنیم یا مثلاً «جورج جورداق» مسیحی از زندگی حضرت علی(ع) وام میگیرد. ما هم باید از زندگی ائمه (ع) استفاده کنیم.
مردم ما لطافت و زیبایی شعر را دوست دارند و شعرخوانی میتواند از جمله هنرهای پرمخاطب و موفق باشد. مثلاً ما تئاتری به نام «غبار» را در تالار وحدت روی صحنه میبردیم و آقای «جهانگیر الماسی» در نشست خبری آن برنامه گفت که شعر، زبان تئاتر بود و کمکم تغییر کرد. یعنی مردم در همه جای دنیا با شعر ارتباط برقرار میکنند و مردم ما هم که همسایه سعدی و حافظ و نظامی و عطار و فردوسی هستند، از این قاعده مستثنی نیستند.
این شاعر آیینی سابقه سرودن و اجرای کارهای متعددی در مدح و رثای ائمه اطهار (ع) را دارد و ما هم در آستانه ایام عزاداری رحلت پیامبر اسلام (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) دقایقی با او همکلام شدیم. صابرخراسانی ضمن بیان نظرات خود درباره شعر مذهبی، نکات مهمی هم در زمینه شعرخوانی مطرح کرد. بخش پایانی صحبتهای ما هم درباره موسیقی بود.
- * در مصاحبههای قبلی گفتید که بر حسب یک اتفاق وارد عرصه شعر شدید. این اتفاق چه بود؟
- * جالب است که از همین اولین نوشتههایتان به سراغ کارهای مذهبی رفتید. چون حتی شاعران قدیمی و باسابقه هم از نوشتن درباره ائمه هراس دارند و میگویند که این بار بزرگی بر دوش شاعر است.
- * هر کسی و هر شاعری میتواند در مدح ائمه شعر بگوید؟
- * به نظر شما همه کارهایی که درباره اهلبیت نوشته میشود، خوباند؟ چه ملاکهایی برای تعیین کیفیت شعرهای این حوزه وجود دارد؟
من یک عقیدهای دارم و آن هم این است که اگر در شعر اهلبیت موفق باشیم، باید خروجی آن را در جامعه ببینیم؛ چون شعر یک رسانه است. در آن زمان با یک شعر، حکومتی را پایین میآوردند یا مظلومی را به دنیا نشان میدادند. شعر اهلبیت اگر شامل سندیت تاریخی و صنایع و ظرافتها باشد، در دل مخاطب تأثیر میگذارد. چند سال است که در محرم و صفر میگویند «باز این چه شورش است که در خلق عالم است»؟ این یک کار تأثیرگذار بوده که هنوز هم در جامعه جریان دارد. به قول یکی از دوستان، شعر باید عوامفهم و خواصپسند باشد. ما از این الگو دور هستیم و اگر در این چارچوب حرکت میکردیم، اتفاقات بهتری رخ میداد.
- * البته حقیقت این است که شعر مذهبی و شعر اهلبیت در حال حاضر در جامعه ما و خصوصاً میان نسل جوان کمتر جریان دارد.
- * شعرخوان هم کم داریم.
خود ما هم چند سالی است که مثل خوانندهها سفارش شعر به شاعرها میدهیم و اجرا میکنیم. باز هم میگویم که اگر جوانی شاعر نیست ولی صدای خوبی دارد، میتواند به سراغ شعرخوانی برود. وقتی در این زمینه تقریباً هیچکسی فعالیتی ندارد، جوانان ما چندین ترانه عاشقانه حفظ میکنند و کمتر کارهای مذهبی را حفظ هستند. اگر هم جوانی شعر مذهبی حفظ باشد، به خاطر فعالیتهای مداحانی است که بهروز حرکت میکنند و توانستهاند نسل جدید را به خود جذب کنند.
- * یک نکته در این بین وجود دارد و آن هم اینکه شما در زمینه شعرخوانی به شکل جدی فعالیت میکنید اما به این موضوع متهم میشوید که از مرحوم «آغاسی» تقلید میکنید.
من از شنیدن چنین سوالی که شما پرسیدید، ناراحت نمیشوم؛ چون مرحوم آغاسی موفق بودند و کارشان جاوید است. چند وقتی هم هست که میشنوم برخی دوستان میگویند که فلانی از سبک شما تقلید میکند یا مثل شما لباس میپوشد و شعر میخواند. این به معنای تأثیرگذاری در جامعه است؛ اما اگر چنین افرادی را ببینم، حتماً به آنها میگویم که کمکم به فکر ایجاد سبک خودتان باشید و اگر میخواهید ماندگاری بیشتری داشته باشید، رفتهرفته از میزان تقلید کم کنید. اگر هنوز هم چنین انتقادی در کار من وجود داشته باشد، آن را کمتر خواهم کرد و خدا را شکر و به لطف حضرت رضا (ع) توانستهام هر سال یک نوآوری در سبک اجرایمان داشته باشیم.
- * شنیدهام که بابت این نوع شعرخوانی در دانشگاه صدا و سیما تحصیل هم کردهاید. درست است؟
- * در آستانه ایام رحلت پیامبر اکرم (ص) و شهادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) هستیم و این انتقاد نسبت به شعرای مذهبی وجود دارد که آثار کمتری درباره این دو معصوم دارند. این موضوع را قبول دارید و اینکه حضرت رسول (ص) و امام حسن(ع) در شعر «صابر خراسانی» چه جایگاهی دارند؟
- * مناسبت بعدی که پیش رو داریم، شهادت امام رضا(ع) است و این سوال وجود دارد که چرا شعرای اهلبیت آنقدر که به حیات و سیره امام رضا(ع) پرداختهاند، در باب شهادت ایشان کارهای کمی سرودهاند؟ این سوال را شاید شما که اهل دیار آن امام هستید، بتوانید به خوبی تشریح کنید.
- * خاطره جالبی از شعرهایی که برای امام رضا(ع) سرودهاید یا هنگام اجرای شعر امام رضا (ع) دارید؟
اتفاق شیرین دیگری که میتوانم عرض کنم، این است که ما یکی دو سال پیش ده شب در جشنواره تابستانه برج میلاد اجرا داشتیم. شب دوم در بکاستیج نشسته بودم که یک آقای تقریباً پنجاهساله وارد شدند و دیدم حال خوبی ندارند. من را بغل کرد و با گریه گفت که همسرم مشکل روده داشته و چند سالی بهتر بوده اما اکنون میگویند که در کبد او غده وجود دارد و خواست که دعا کنیم تا چراغ خانهاش خاموش نشود. از این اتفاق واقعاً ناراحت شدم و در این موارد مردم که مراجعه میکنند، روی ما حسابی باز نمیکنند. چون مشهدی و همسایه حضرت رضا(ع) هستیم، به عنوان واسطه به ما نگاه میکنند و به آن امام التماس دعا میگویند. آن شب روی صحنه رفتم و پس از اجرا به مردم گفتم که سمت حرم امام رضا(ع) بایستند و صلوات خاصه را بخوانند. آن بنده خدا هم در میان جمعیت نشسته بودند. به مردم گفتم که کسی امشب برای خودش دعا نکند، چون آقایی نزد من آمده و چنین مشکلی داشتند و برای ایشان دعا کنید؛ چون از اینجا هم امام رضا (ع) صدای ما را میشنود و میتوانیم زائر ایشان باشیم. دقیقاً این جمله را به خاطر دارم و در شب آخر پس از اجرا با مردم خداحافظی کردم و در حال خروج از پشتصحنه بودم که دیدم همان آقا با خنده وارد شد و گفت: «درست شد» و تعریف کرد که پس از آن برنامه سه شب به مشهد رفتند و پس از بازگشت، نزد دکتر رفته بودند. با اتمام مراحل نمونهبرداری و عکسبرداری، دکتر به آنها گفته بود که غدهها نیستند و شما کجا رفتهاید؟ این آقا به دکتر گفته بود که به حرم امام رضا (ع) رفتهاند. از او خواستم این قضیه را روی سن تعریف کند و ابتدا قبول نمیکرد اما گفتم که این تبلیغ تو نیست و تبلیغ امام رضا(ع) است. با او روی صحنه رفتم و گفتم که ای مردم به خاطر دارید آن شب گفتم که از اینجا هم میشود زائر امام رضا(ع) شد؟ آن بنده خدا هم اتفاقات را تعریف کرد و دوستان برج میلاد هم از وقایع آن شب فیلمبرداری کردند. کلاً به نام حضرت رضا(ع) اتفاقات زیادی از این دست برایم رخ داده اما من هرچه دارم، از مهربانی آن حضرت است و فکر کنم همه ایرانیها به این موضوع معتقد باشند.
- * رابطه «صابر خراسانی» با موسیقی و اهالی موسیقی چطور است؟
- * یعنی آثار خوانندهها را گوش میدهید؟
- * کار کدام یکی از خوانندهها را بیشتر دنبال میکنید و دوست دارید؟
- * شما یکی از شاعرانی هستید که در محضر رهبر انقلاب برخی از آثارتان را اجرا کردهاید و با ایشان صحبت هم داشتهاید. کمی از تجربه اجرای شعر در محضر ایشان بگویید و اینکه دیدگاهها و نظرات ایشان چه تأثیری در اشعارتان داشته است؟
- * و کلام آخر؟
یک روز دوستی به من گفت که صابر تو فقط اشک مردم را در میآوری و من همین صحبت را به آقای «کاظم بهمنی» منتقل و با ایشان مشورت کردم اما گفتند که چنین دیدگاهی اشتباه است. نظرشان این بود که فضای مجازی مردم را درگیر خندههای کاذب کرده و ما به این گریه و زلالی نیاز داریم.
حتی اعتقاد دارم که باید شعرخوان شعر آزاد داشته باشیم. یعنی شعر عاشقانه بخوانند، چون مسیر جدیدی برای جذب مخاطب است. همچنین اگر ما حرف دل مردم را بزنیم، قطعاً ما را میپذیرند. همانطور که رهبری میفرمایند شاعر باید شاعر زمان خودش باشد و این یعنی باید من شعرخوان دغدغههای امروز مردمم را بیان کنم. سال گذشته دیدم که مهدی یراحی قطعهای برای بیان مشکلات گرد و خاک اهواز خواند و کار او تحسینبرانگیز بود، چون حرف مردم را بیان کرد. حتماً نباید همیشه حرف عاشقانه و تعریف در شعر داشته باشیم و باید نقد کنیم. شعرخوان هم چنین وظیفهای دارد. شعرخوان اهلبیت باید دغدغه همه ابعاد جامعه را داشته باشد. یعنی اگر موضوع سیدالشهدا(ع) میگوید، باید نوع رفتار او با خانوادهاش را هم بیان کند. اگر از امام رضا(ع) میگوید، باید از نوع رفتار آن امام با دوست و دشمن بگوید. امام حسین(ع) فقط در کربلا نبوده و یک عمر زندگی پربرکت دارد که میتوانیم سیره زندگانی او را بیان کنیم یا مثلاً «جورج جورداق» مسیحی از زندگی حضرت علی(ع) وام میگیرد. ما هم باید از زندگی ائمه (ع) استفاده کنیم.
مردم ما لطافت و زیبایی شعر را دوست دارند و شعرخوانی میتواند از جمله هنرهای پرمخاطب و موفق باشد. مثلاً ما تئاتری به نام «غبار» را در تالار وحدت روی صحنه میبردیم و آقای «جهانگیر الماسی» در نشست خبری آن برنامه گفت که شعر، زبان تئاتر بود و کمکم تغییر کرد. یعنی مردم در همه جای دنیا با شعر ارتباط برقرار میکنند و مردم ما هم که همسایه سعدی و حافظ و نظامی و عطار و فردوسی هستند، از این قاعده مستثنی نیستند.
منبع:
اختصاصی سایت موسیقی ما
تاریخ انتشار : سه شنبه 9 آذر 1395 - 16:30
افزودن یک دیدگاه جدید