بیتا یاری: دوشب اجرا موسیقی کلاسیک برای پیانو با دو رپرتوار متفاوت از آثار آهنگسازان ایرانی در برنامه‏ای تحت عنوان «صد سال موسیقی ایران برای پیانو» در تالار رودکی توسط لیلا رمضان، پیانیست، ان هم درحضور استادان موسیقی تجربه خوبی را هم برای موسیقی ایرانی و هم آهنگسازان آن رقم زد. اتفاقی تجربه ناشده در این کنسرت و رپرتوار آن محسوس بود چرا که به بخشی از موسیقی ایران یعنی موسیقی کلاسیک پرداخته بود که اتفاقا اغلب ایرانی دانسته نمی‏شود و آن را ماحصل حضور موسیقی فرنگی در ایران می‏دانند. رمضان پیانیست جوانی که چهارده سال پیش ایران را به قصد تحصیل موسیقی ترک کرده و اکنون ساکن لوزان سویس است در دو شب 4و 5 دی ماه اجراهای باکیفیتی را به گفته استادان و آهنگسازان حاضر در برنامه رقم زد و هرچند رپرتوار انتخابی کاملا صد سال مورد نظر او را پوشش نمی‏داد اما سوژه خوبی برای گفتگو فراهم آورد.
 

• *اجرای شما به نام صدسال موسیقی ایران برای پیانو نام داشت. صد سال موسیقی ایران برای پیانو یعنی چه؟ یعنی کدام موسیقی ایران؟ آهنگسازان ایرانی که قطعات موسیقی برای پیانو نوشته‏اند یا آهنگ ایرانی که روی پیانو اجرا شده ...

اين پروژه به نام صد سال موسيقى ايران براى پيانوست كه شامل قطعاتى است كه آهنگسازان ایرانی در طول قرن اخير براى پيانو نوشته‌‏اند.
 

• *این صد سال از کجا آمده است؟

این صد سال از پیشکسوت‏ترین نفر یعنی از زمان تولد آقای امین الله حسین که در سال ١٢٨٤ به دنیا آمده بود تا امروز مي‏باشد. 
 

• *یعنی تنها ملاک شما سنِ آقای امین الله حسین بوده است؟

زمانى كه من قطعات كنسرتم را برنامه ريزى كردم، امين الله حسين قديمى‎ترين آهنگساز اين برنامه بود.
 

• *قبل تر از اینها هم در موسیقی ایران برای پیانو قطعاتی نوشته شده است بطور مثال قبل از آقای امین الله حسین کسانی چون موسیو لومر، سالار معزز و مین باشیان پسر را داریم که از لحاظ کسوت قبل از آقای حسین هستند و در برهه زمانی یکصد سال پیش تا امروز قرار می‏گیرند!

حتما، ولى زمانى كه من جستجويم را براى نت‏هاى قطعات برنامه‌‏ام شروع كردم، دسترسى به قطعات اين آهنگسازان نداشتم. در ضمن موسسة لومر آهنگساز ايرانى نيست.
 

• *اصلا از وجود اینها خبر داشتید و از پیداکردن قطعاتشان محروم بودید یا نه؟

بعضى از اين آهنگسازان را مي‏شناختم، ولى دسترسى به آثارشان را نداشتم و برخى ديگر را نمي‌‏شناختم يا نمى‏‌دانستم كه براى پيانو قطعه نوشته‌‏اند.
 

• *چگونه این پروژه «صدسال موسیقی ایرانی برای پیانو» مطرح شد؟

همانطور که در برنامه روز اجرا هم ذكر كردم، بعد از دعوت آقاى كارن كيهانى، آهنگساز ايرانى، به ژنو، براى پروژه‏اى در مورد موسيقى معاصر ايران و ديدگاه آهنگسازان اروپايى و ايرانى به اين موسيقى و اجراى قطعه‏اى كه اين آهنگساز براى آنسامبل ماتكا نوشتند، از آنجايى كه هميشه دوست داشتم از آثار آهنگسازان ايرانى اجرا كنم، تصميم به اجراى پروژه‏اى با قطعات آهنگسازان ايرانى براى پيانو گرفتم. 
 

• *چه زمانی  این تصمیم را گرفتید؟

زمستان سال گذشته،( ١٣٩٢)تصمیم گرفتم و از آن زمان تا حدود پاییز امسال سعی کردم این قطعات را جمع آوری کنم و حدود سه- چهار ماه فرصت داشتم تا آنها را آماده اجرا کنم.
 

• *یعنی سه ماه پیش قطعات و رپرتوار خود را به انجمن موسیقی ارائه کردید؟

حدودا سه، چهار ماه قبل از كنسرت.
 

 

• *خودتان پیشنهاد کردید؟

بله من برنامه را به انجمن پيشنهاد دادم و از طريق خانم فريماه قوام صدری به انجمن موسيقى ايران معرفى شدم. در واقع ما به انجمن موسيقى رفتیم كه برای شركت در جشنواره فجر صحبت كنيم كه در آنجا جناب آقاى ترابى گفتند كه برنامه ريزى برخى از كنسرت ها را انجمن موسيقى بر عهده ميگيرد. 
 

• *در ابتدا قصدتان حضور در جشنواره فجر بود؟

قصد حضور در جشنواره فجر را نيز داشتم ولى براى برنامه ديگرى. البته در آن وقت هم به لحاظ زمانی هنوز برنامه ريزى جشنواره فجر شروع نشده بود. 
 

• *آیا اجازه شرکت در جشنواره را ندادند؟

قضيه اجازه دادن يا ندادن نبود، در آن زمان هنوز برنامه ريزى جشنواره فجر آغاز نشده بود و دقيقا نمي‏دانستم در اواخر دي‏ماه اجرا مي‏شود يا در بهمن ماه؛ و زمانى كه  مشخص‏تر شد، زمان برنامه‏هاى فستيوال فجر با برنامه‏هاى كارى من متاسفانه جور نبود. 
 

• *معمولا جشنواره فجر با جشن پیروزی انقلاب همزمانی دارد و در بهمن ماه اجرا می شود و بعید است در دی ماه اجرا شود!

من نمی‌‏دانم به نظرم مى‏‌آيد گاهى چند روزى تغيير مي‏كند. 
 

• *به خانم قوام‏ صدری گفتید چنین پروژه ای دارید...

نه دقيقا. با خانم قوام‏ صدری برای شرکت در جشنواره فجر صحبت كرديم و براى اين قضيه خدمت جناب  آقای ترابی رفتيم و در آنجا بود كه به آقای ترابی گفتم كه چنین برنامه‌‏ای (صد سال موسیقی ایران برای پیانو) را در نظر دارم اجرا کنم که ایشان گفتند اگر بتوانند براى اجراى اين برنامه کمک می‏‌کنند.
 

*چگونه پیشنهاد شما را پذیرفتند؟
همانطور كه از من خواسته شده بود، دی وی دی اجراهایم در کنسرت‌هاي سوئیس را به همراه رزومه كارى و تحصيلى‌‏ام ارائه کردم و آنها دیدند تا طرح مرا بپذیرند.
 

• *یعنی با دیدن نمونه‌‏ای از اجراهای شما امکان اجرا در ایران را تدارک دیدند و یا با معرفی خانم قوام‏‌صدری مایل شدند که ...

نمی‏دانم دقيقا چطور تصميم گرفتند. حتما كه معرفى من توسط خانم قوام‏‌صدرى خيلى كمك كرد، ولى واقعا نميدانم چطور تصميم گرفتند.
 

• *شما سه ماه فرصت داشتید که برنامه کنسرت را آماده کنید؟

در حقیقت از شهریور دیگر تمام نت‏های رپرتوار اجرایی‏ام را داشتم.
 

 

• * از زمستان سال گذشته تا شهریور امسال نت جمع آوری می کردید؟

بله، از آهنگسازان نت‏هایشان را می‏گرفتم و بهتر بگویم از هر کسی که می‏توانستم سراغ نت آهنگسازان را می‏گرفتم. تمام کسانی که می‏شناختم اگر اسم اهنگسازی را می‏بردند، می‏رفتم در اينترنت آنها را جستجو می‏کردم تا اگر قطعه ای منتشر کرده‏اند آنها را پیدا کنم و آَشنا شوم. بعد اگر قطعه به نظرم با پروژه متناسب مى‏آمد، با آهنگساز قطعه ارتباط می‏گرفتم یا تلفنی می‏خواستم که اگر نت دارند برایم بفرستند یا از دوستانم می‏خواستم تا نت‏ها را پیدا کنند و برایم بفرستند.
 

• *کدام آهنگسازان نت‏ها را خودشان برایتان فرستادند؟

تقريبا تمام آهنگسازان. آقاى هرمز فرهت، آقاى احمد پژمان، از آقای درویشی خواهش کردم که از طریق آقای هوشیار خیام به دستم رساندند. آقاى ايرج صهبايى، آقاى رضا والى، آقاى كارن كيهانى، آقاى اشكان خمسه پور، آقاى عليرضا مشايخى، آقاى آرش عباسى، آقاى هوشيار خيام، آقاى نادر مشايخى، آقاى حميدرضا ديبازر، آقاى احسان صبوحى، آقاى مهران روحانى، آقاى عليرضا فرهنگ، تمامى اين آهنگسازان لطف كردند و نت قطعات اجرايى را شخصا در اختيارم قرار دادند. آقاى امین الله حسین در فرانسه نت‏هایشان چاپ شده است. بعضی از آهنگسازان را هم آقای سروش ریاضی به من معرفی کردند( مثل آقاى هرمز فرهت) و يا نت قطعاتشان را در اختيارم قرار دادند (مثل آقای بهزاد رنجبران). چراکه اين آهنگسازان را می‏دانستم هستند ولى نمى‏دانستم دسترسی به نتهایشان می‏تواند راحت باشد یا نه!
 

• *آیا شما با کسانیکه در ایران برای پیانو آهنگسازی کرده‏اند آشنایی داشتید؟

با برخی از افراد بله! جوانترها را می‏شناختم مثل آقای آرش عباسی و هوشیار خیام. آقای کارن کیهانی پیانیست نیستند اما قطعه برای پیانو نوشتند. آقای صبوحی را می‏شناختم. از آهنگسازان قدیمی آقای امین اله حسین را چون در فرانسه زندگی کرده‏اند و نتهایشان در فرانسه منتشر شده و من نیز در فرانسه درس خوانده‏ام و ایشان را می‏شناختم. آقاى پورتراب، استادم بوده‏اند، اما به طور مثال نمی‏دانستم آقای درویشی برای پیانو قطعه دارد و سبکشان در اين كار هم با سایر کارهاى جدي‏شان متفاوت است چرا که در 21 سالگی اين قطعه را نوشته‏اند. با آقاى عليرضا مشايخى از دوران نوجوانى آشنايى دارم، قطعات  خانم فوزیه مجد را آقای كارن کیهانی برايم فرستادند. از آقای پژمان قطعاتی دیگر شنیده بودم و از طريق يكى از دوستانم خبردار شدم كه حال نوشتن قطعه‏ای برای پیانو هستند كه توانستم آنرا براى اين برنامه اجرا كنم. آقای بهزاد رنجبران را می‏شناختم. در پروژه‏‏ای که اقای کیهانی را به سویس دعوت کرده بودم آقای فرهنگ هم بودند که از ایشان هم قطعه‏اى اجرا شد و ايشان آقاى والى را به من معرفى كردند. دیگر همینطور الی آخر قطعات را جور کردم و در حقیقت رپرتوار دوتا کنسرت جمع‏آوری و برنامه دو شب بسته شد. به همین دلیل هم متاسفانه خیلی از آهنگسازان را دیرتر شناختم و دیگر فرصت نداشتم که کاری از آنها را در اين برنامه اجرا کنم.
 

• *مثلا چه کسانی را دیرتر شناختید؟

آقای كياوش صاحب نسق، آقای شریفیان، آقاى محمد رضا تفضلى
 

• *آقای خواجه نوری و...

بله . برای همین هم اعلام کردم که در برنامه بعدی که خواهم داشت حتما از آهنگسازان ديگر هم اجرا خواهم کرد و این پروژه متوقف به همین تعداد آهنگساز و رپرتوار نخواهد بود. 
 

• *پس بسیاری را دیر شناختید و همچنین برخی در این صد سال از قلم افتاده بودند که صد سال به صورت دقیق پوشش داده نمی‏شد!

من بسيار خوشحالم كه با اين همه آهنگساز ايرانى آشنا شدم و متاسفانه گنجاندن قطعات تمام آهنگسازان امكان نداشت. این پروژه‏ای بود که اینگونه شروع شد و رفته رفته تکمیل می‏شود.
 

• *از آنجاییکه مبنا را صد سال موسیقی معاصر گذاشتید انتظار می‏رفت بیشتر روی آن تحقیق کنید تا کاملا این برهه را پوشش دهید و تعدد آهنگسازان امروزی اینقدر زیاد نباشد.

براى من اين پروژه، ١٠٠ سال موسيقى ايران براى پيانو ،اينطور ارائه شد و من از آن بسيار خوشحالم . براى من اين پروژه بيشتر يك برنامه هنرى بود تا يك پروژه تحقيقاتى و موزيكولوژى. من بيشتر با يك حس شخصى اين قطعات را انتخاب كردم نه با ديد يك پژوهشگر علمى. شايد اگر پيانيست ديگرى به جاى من اينكار را مي‏كرد، آهنگسازان ديگرى را انتخاب مي‏كرد. ولى همانطور كه گفتم این شروع یک رویکرد است و میتواند باز عمیق‏تر شود و رپرتوار آن بزرگتر و پربارتر شود و از آهنگسازان قدیمی و جدید ايران به آن اضافه شود.
 

• *پس قصد داریدکه این پروژه را دوباره اجراکنید؟

بله، حتما.
 

• *اجرای رپرتواری به این گستردگی و با آهنگسازان متفاوت چه سختیهایی را برای شما به عنوان نوازنده آثار داشت؟ حاصل این اجرا چه تجربه‏هایی را برای شما به عنوان نوازنده قطعات این رپرتوار متفاوت و بزرگ داشت؟

خیلی جالب و پربار بود. از آنجاییکه کلا روی سبك هاى متفاوت موسیقی کار کرده‏ام، برایم جذابیت داشت. در تجربه‏ام همراهی با اپرا و تئاتر را همیشه داشته ام و حتی در همراهی تئاتر مجبور به اجرای قطعات پاپ شده‏ام و حتی در مواقعى بداهه‏نوازى مي‏كردم .در رپرتوار كنسرت‏هايم از آهنگسازان دوران متفاوت(كلاسيك، رومانتيك، قرن بيستم) اجرا مي‏كنم . ارگ و كلاوسن می‏زنم و موزیک دوره باروک را خیلی قوی کار کرده‏ام. برای همین موزیکهای مختلف را می‏شناسم و از آنجايى كه پيانيست يك آنسامبل موسيقى معاصر در ژنو هستم، موسیقی معاصر هم جزو فعاليت‏هاى اساسى من است. به همين دليل برایم بسيار جالب بود که یک رپرتوار شامل قطعات مختلف از لحاظ سبک و نوع تكنيك آهنگسازی و از آهنگسازان نسلهاى متفاوت داشته باشم.این پروژه را خیلی دوست داشتم و برایم همکاری با آهنگسازان بسیار جذابیت دارد و دوست دارم اجرای نخست آهنگسازان را انجام بدهم.
 

• *تفاوتهای آهنگسازی در این صد سال را چگونه دیدید؟

 در اجرا، این تفاوت‏ها مشخص بود.



 

• *می‏خواهم به عنوان پیانیست آهنگسازی‏های این صد سال را بررسی کرده و بگویید

به طور كلى، در اين برنامه، تقريبا سه سبك مختلف آهنگسازى وجود داشت. قطعاتى كه از سيستم تونال استفاده شده بود، قطعاتى كه از سيستم مدال استفاده شده بود و قطعات كاملا آتونال يا غير تونال. البته از اين سبك‏ها ربطى به سن آهنگسازان ندارد. در آهنگسازى اين قطعات از تكنيك‏هاى مختلف استفاده شده است. قطعه آقاى مهران روحانى ساختار تونال دارد. آقای عليرضا فرهنگ آتونال است و براى داشتن يك سرى رنگهاى صوتى از تکنیکهای اجرا در داخل پیانو استفاده می‏کند که صدادهندگی دیگری را دارد.او از آکوردهایی استفاده می‏کند که رنگ و نحوه اجرایشان فرق دارد. آنگونه که من قطعه آقای کیهانی را اجرا می‏کنم و به اثر گوش می‏دهم و دنبال تمبر صوتی خاصی در اجرای ان اثر هستم بسیار با آنچه که در قطعه ی آقای ملیک اصلانیان اجرا می‏کنم فرق دارد.
 

• *چقدر  اورجینالیتی قطعاتی که به دست آورده اید تضمین شده بود؟

همه قطعات. چرا که برخی از قطعات منتشر شده بودند مثل گفتگو از فوزيه مجد يا فولك انوانسيون از ايرج صهبايى و برخی ديگر توسط خود آهنگسازان در اختيارم قرار گرفت. 
 

• *چرا قطعه فرار را آقای مشایخی پیشنهاد کردند؟

خودشان پیشنهاد کردند که این قطعه از سوییت شهرزاد را اجرا کنم و چون تا کنون آنرا اجرا نکرده بودم.
 

• *جمع آوری این رپرتوار چه مشکلاتی داشت و زمان تمرین سه ماهه آن چطور؟

سختى جمع آوری قطعات رپرتوار، زمانبرى آن بود. البته قطعات بسيارى  از آهنگسازان چاپ نشده است و دسترسى به آنها بسيار دشوار و گاهى امكان ناپذير مي‏باشد. برای تمرین هم سه ماه، فشرده و به نسبت كوتاه بود و کار را سخت می‏کرد.
 

• *از اجرای خودتان راضی بودید؟

من بسيار خوشحالم که اين پروژه اجرا شد و اجراهای بعدى آن حتما براى من راحت‏تر خواهد بود. به هر حال هر اجرا به قوی‏تر شدن و شکل گرفتن آن بیشتر کمک می‏کند. اجرا برای بار اول مشكل بود و من استرس داشتم اما همه آهنگسازان به من لطف کردند و در شب اجرا تشریف آوردند و حضورشان به من انرژى و آرامش داد. از حضور این استادان بسيار سپاسگزارم. انجمن موسيقى ايران هم كه برگزارى اين دو كنسرت را به عهده گرفتند، واقعا كمك بزرگى بود و بار سنگينى از روى دوش من برداشته شد. 
 

• *اما برسیم به سوالی که از ابتدا در ذهنم مانده است. که چگونه نام این پروژه را «صدسال موسیقی ایران برای پیانو» انتخاب کردید؟

انتخاب یک عنوان و توافق بر روی یک واژه براى اين پروژه آسان نبود. ولى چون اين رپرتوار موسيقى تقريبا صد سال از آهنگسازان ايرانى براى پيانو است، "صد سال موسيقى ايران براى پيانو" را انتخاب كردم و در برنامه‏ام از آهنگسازان ايرانى مقيم ايران يا كشورهاى ديگر دنيا را اجرا كردم. 
 

• *از آقای حنانه چطور؟ چرا قطعه ای از او اجرا نکردید؟

تنها قطعه‏ای كه از ایشان پیدا کردم که hommage à Ferdowsi بود كه برای آواز و پیانو نوشته شده نه پيانوى سولو. خيلى دوست داشتم كه ازقطعات ایشان در برنامه ام اجرا كنم ولى متاسفانه دسترسى به آثار ايشان بسيار مشكل است و من قطعه چاپ شده از ايشان براى پيانو پيدا نكردم. اگر از قطعات ايشان در اختيار داشته باشم حتما در اجراهاى ديگرم اجرا خواهم كرد. 
 

• *آیا در آینده نزدیک پروژه « صد سال موسیقی ایران برای پیانو» را در اجرا خواهید کرد؟

كشور هاى زيادى مثل فرانسه، سوييس، آمريكا، قبرس و.. از اين پروژه دعوت كرده‏اند و من تمام سعى خود را خواهم كرد كه از طريق اين پروژه آهنگسازان شايسته ايران را به دنياى موسيقى جهان معرفى كنم.