فرهنگ > موسیقی - درپی انتشار یادداشتی با عنوان «پشت هر نظری نیتی است و پشت هر نیتی هدفی»، مدیر برنامه های محمدرضا لطفی یادداشتی را در اختیار سایت قرار داده است.
لازم به ذکر است حجم این جوابیه حدود سه برابر حجم یادداشت منتشر شده  است و بعضا متضمن اهانت هایی به نویسنده یادداشت است  متن کامل را به اطلاع خوانندگان محترم می رسانیم.

ذوب در شجریان

در پی درج خبر یا بهتر بگویم حاشیه سازی نویسنده ب در نشست رسانه ای روز گذشته استاد محمد رضا لطفی که به مناسبت برگزاری کنسرت گروه های سه گانه شیدا در تاریخ سی ام و سی و یکم اردیبهشت جاری در سالن برج میلاد برگزار شد، نه از بابت اهمیت محتوای نوشتار ایشان و یا حتی تاثیر آن، بلکه از بابت نابسامانی های فرهنگی رایج در حوزه هنر و نیز خط کشی های سیاسی – اجتماعی در هنر و خصوصا موسیقی که نتیجه ای جز آسیب به پیکره موسیقی نداشته و ندارد مرا بر آن داشت که به آسیب شناسی این جریان بپردازم .

قبل از هر چیز باید این نکته را متذکر شوم که اینجانب در این نوشتار نه به عنوان مدیر برنامه های استاد لطفی بلکه به عنوان کارشناس موسیقی که سابقه فعالیت حرفه ای اش نیز چه در عرصه اجرا و چه در عرصه پژوهش برای علاقمندان به موسیقی مشخص است ، به بهانه نوشتار خانم سمیه خانم قاضی زاده به این موضوع بپردازم و صد البته به عنوان مدیر برنامه های استاد محمدرضا لطفی این حق را برای خویش قائل هستم که از رسانه محترم مطابق قانون و عرف رسانه ها درخواست درج این متن را داشته باشم.

همانگونه که ذکر شد نوشتار خانم نویسنده نه از بابت محتوا بلکه از بابت نوع نگاه دارای اهمیت است و شایسته است از چند زاویه بدان پرداخته شود:

1- درهم ریختگی تخصص ها
آنچه که متاسفانه در جامعه کنونی ما بسیار مشهود است اظهار نظر های غیر تخصصی و بدون پشنوانه علمی کافی در همه عرصه ها خصوصا عرصه موسیقی است با احترام به همه خبرنگاران حوزه موسیقی -خصوصا آنها که اگر دانش یک موضوع را ندارند در حوزه های تخصصی وارد نمی شوند- باید اذعان داشته باشیم که سطح دانش و آگاهی و تخصص موسیقائی پاره ای از خبرنگاران آنقدر پائین است که بعضا از درک موضوع مطرح شده نیز عاجز می مانند چه رسد به تحلیل آن .هنگامی که این واقعیت به گرایش های جناحی و یا سیاسی نیز آغشته شود و ثمره آن چیزی شبیه این نوشتار می شود که از نگاه حرفه ای به شغل خودشان هم غافل می شوند . آنچه استاد محمدرضا لطفی در باره کنسرت های طولانی و تکراری عنوان کردند اصلا ارتباطی به تغییر مخاطب نداشت بلکه اشاره به مجریان (نوازندگان) داشت که این نشان عدم درک کلیت موضوع است. در اینجا عین نوشتار درج شده در سایت را نقل کرده و نگاهی فنی به آن می اندازیم:

"بار دیگر محمدرضا لطفی از شجریان انتقاد کرد. او در اولین صحبت‌هایش درباره‌ کنسرت خود در کنفرانس خبری، بعد از توضیحاتی که درباره برنامه و دو شب کنسرت داد، مقایسه‌ای کرد میان یک «کار جدید و هنری موسیقی» و «نه شب کنسرت تکراری محمدرضا شجریان» که هر شبش مثل شب قبل است و هیچ حسی پشت آن نیست.
قصه چیست؟ آیا اینطور کنسرت دادن باب نیست؟ غیر از این است که در همه جای دنیا تورهای کنسرت برگزار می‌شود و برنامه هر شبشان یک جور است؟ مگر غیر از این است که مخاطب هر شب کنسرت با شب قبل تفاوت دارد؟ آیا واقعا همیشه باید برای توضیح و توجیه یک نوآوری -همچون برگزاری دو شب کنسرت متفاوت استاد لطفی- کار هنری دیگران آن هم دیگرانی همچون استاد شجریان را زیر سئوال برد؟ آیا این تنها محمدرضا لطفی است که کار موسیقی جدی می‌کند و سعی می‌کند که در کنسرت‌هایش کار نویی انجام دهد؟"

آنچه که ایشان تعبیر به کار جدید و هنری موسیقی از گفته های استاد لطفی کرده اند و آن را در برابر نه شب کنسرت استاد بزرگ اواز ایران شجریان قرار داده اند مقلطه ای است که ایشان از سوال خبرنگاری مبنی بر علت تفاوت دو شب برنامه گروه های شیدا در اینجا بقول خودشان با نیتی و هدفی انجام داده اند! صرف متفاوت بودن 2 شب کنسرت نو اوری است؟ و آیا استاد لطفی این را نو اوری خواندند یا فرم چهار مضراب بیات ترک را؟!

در ثانی موضوع مطرح شده توسط استاد لطفی همانگونه که ذکر شد به خستگی نوازندگان بر می گردد و این ارتباطی به تغییر مخاطب ندارد. اینجانب که برادرم نیز افتخار عضویت در گروه شهناز را دارند از زبان یکی دیگر از نوازندگان گروه پس از تور اروپائی شان شنیدم که از فرط خستگی روی سن به زحمت از به خواب رفتن خصوصا در بخش هائی که فعالیتی نداشتم جلوگیری می نمود! من در این نوشتار حتی الامکان از مخاطب قرار دادن خانم نویسنده پرهیز می نمایم اما آنچه ایشان در مورد تور کنسرت ها نوشته اند آنقدر ناشیانه است که نمی توان در مورد آن اظهار نظر نکرد.

ابتدا باید دانست که بستر موسیقی، فرهنگی است و هر ‍ژانر موسیقی زائیده یک فرهنگ و اقتضائات خاص خود را دارد در موسیقی های کلاسیک هر کشور (البته جز ایران که برخورد های التقاطی فرهنگی در آن رایج است) هرگز سابقه تور کنسرت -در سطحی که در موسیقی های پاپ دیده می شود- را نداشته است به عنوان مثال ارکستر فیلارمونیک برلین یا شیکاگو در کدام تور کنسرت شرکت داشته است؟ موسیقی کلاسیک ایران نیز که نیاز به تمرکز و حضور و رابطه مستمر نوازنده با فضای مدال و نیز احساس هیراکی مد در تمام لحظات اجرا را طلب می کند، در اجراهای مستمر کیفیت حسی خود را از دست می دهد.

البته استاد آواز ایران به دلیل تبحر و تجربه فراوان و نیز خلق در لحظه ملودی های آواز شخصا قادر به حفظ کیفیت احساسی خود می باشند اما خود ایشان فرموده اند که این احساس نوازنده است که خواننده را به اوج می برد. حال این امر ثابت شده علمی چه ربطی به تغییر مخاطبان دارد خدا عالم است! و ایا این نقد ساده زیر سوال بردن آثار این استاد مسلم آواز ایران محسوب می شود؟

باز هم تاکید می کنم محتوای این فضا سازی ها چندان با اهمیت نیست بلکه اظهار نظرافرادی در حوزه های تخصصی موسیقی است که حتی نام دستگاه ها و آواز ها را به زحمت می توانند بر زبان جاری کنند چه رسد به تشخیص مبانی موسیقی ایران. آیا زمان آن نرسیده است که هر کس در جایگاه واقعی خودش کار خود را به درستی انجام دهد تا از این مسیر مشکلات تاریخی کشورمان در مسیر اصلاح و بهبود قرار گیرد؟

2- خط کشی سیاسی هنری و فرهنگ
اتفاقا نویسنده تیتر مناسبی را برای نوشتار خود انتخاب کرده اند : " پشت هر نظری نیتی است و پشت هر نیتی هدفی"
صف بندی های سیاسی اجتماعی ایران در دوران معاصر از دوره مشروطه تا بدین سو هنرمندان خود را نیز پیدا کرد جناح های سیاسی از سلطنت طلب ها تا جریان ملی و جریان چپ همواره به دنبال پیدا کردن نمایندگان خود در تمام اقشار از جمله هنرمندان نیز بوده اند و این حق هنرمند است که حتی ارگانیک وابسته به جریان سیاسی خاصی باشد به عنوان مثال می توان به شوستاکویچ در موسیقی و به پیکاسو(در دوره ای خاص) در نقاشی اشاره کرد هر چند در این صورت هنرمند بخشی از مخاطبان خود را طبیعتا رنجیده می سازد و یا حتی از دست می دهد اما اثر هنری او به لحاظ ارزش های هنری تابع جریان سیاسی نیست و ارزش هنری خود را در طول زمان و با قضاوت توده های مردمی در دراز مدت معین می کند.

انچه در هنر سیاسی عارضه فرهنگی ایجاد می کند برخورد سیاسی با مقوله هنر از سوی جامعه به اصطلاح روشنفکری است که در رسانه ها فعالیت می کنند. فضا سازی برای مخدوش کردن وجه ی هنری یا اثر هنری هنرمند توسط این قشر غالبا غیر متخصص در موسیقی اگر چه همانگونه که ذکر شد اثر محدود و کم رنگی را شاید برجای گذارد اما تبدیل این جریان به سنت آسیبی جدی برای خود رسانه ها محسوب می شود رسانه هائی که دیگر بازتاب دهنده افکار و احساسات اجتماعی به معنی واقعی تلقی نمی شوند و در واقع به نوعی خودزنی می پردازند.

اثر هنری فارغ از گرایش سیاسی هنرمند با معیار های فنی ارزیابی می شود اما در ایران متاسفانه همه چیز خط کشی سیاسی می شود و اگر هنرمندی نخواهد موضع خاص سیاسی بگیرد شاهد این گونه خودزنی های رسانه ای در موردش خواهیم بود که یکی از دلائل ضعف نقد هنری و عدم رشد آن در فضای رسانه ای کشور نیز،همین امر است . این نابسامانی فرهنگی تا بدانجا پیش میرود که بخش رسانه ای جریان های سیاسی حتی مدعی دموکراسی تن به نوعی رفتار توتالیتر می دهند و اتفاقا ماهیت عدم تحقق کامل دموکراسی در جوامعی اینچنین توسعه نیافتن فرهنگ دموکراسی و تحمل نظر مخالف است چه رسد به نظرات ممتنع! آن وقت است که جناح رسانه اش را مامور به تخطئه عوامل به اصطلاح غیر خودی در عرصه هنر می کند می کند و قلم هم بدست نویسندگانی کم دانشی چون ایشان می افتد که گاهی شمعی در باد را می نویسند و گاهی نیز مطلب اخیر را .

3- ذوب در شجریان هنری یا سیاسی؟
استاد محمد رضا شجریان چهره کم نظیر آواز ایران است که به تعبیر استاد لطفی در همین گفتگو اگر زحمات و تلاش های او در این 30 سال نبود مشخص نبود که به سر موسیقی دستگاهی در ایران چه می آمد شجریان یگانه پرچمدار آواز دستگاهی در موسیقی ایران در 30 سال اخیر است آثار او به رغم فراز و نشیب ها در مسیر تعالی موسیقی دستگاهی بوده است حال سوال اینجاست انتقاد هنری از هنرمند جایز هست یا نیست؟ نگاشتن تاریخ از دید یک هنرمند که اگر غلط باشد قابل جواب است جایز هست یا نیست؟

سوال دیگر این است که آنچه اینگونه خبرنگارانی را ذوب در شجریان کرده است علاقه و آشنائی شان و زیست با موسیقی دستگاهی است یا خط کشی های سیاسی؟ اگر برخورد ایشان با موسیقی دستگاهی برخورد پاپیولار است( که متاسفانه برخی خوانندگان موسیقی دستگاهی و جدی نیز با نمایش ها و برخی موضع گیری های به بهای روز ، خود عامل آن هستند) جای نویسنده محترم رسانه نیز در جمع برخی مخاطبان کنسرت هاست که مشابه تماشاگران فوتبال هنرمند را تشویق می کنند. یا در بهترین شرایط بهتر است در مورد موسیقی پاپ که مربوط به عوام است و صد البته محترم نیز هست قلمفرسائی نمایند تا حداقل در درک مبانی موسیقی دستگاهی دچار مشکل نشوند. دوره تابو ساختن ها و تقلید های کورکورانه دیگر به سر امده و آنچه ملاک ارزش گزاری است حفظ حریم های تخصصی است.

منبع: خبرآنلاین