برنامه یاد بعضی نفرات
 
در هشتاد و پنجمین شماره‌ی فصل‌نامه‌ی «ماهور» با مدیر مسوؤلی «محمد موسوی»
چهره‌ی هنری «حسین دهلوی» ترسیم شد
 موسیقی ما - هشتاد و پنجمین شماره‌ی فصل‌نامه‌ی «ماهور» با مدیر مسوؤلی «محمد موسوی» و سردبیری «ساسان فاطمی» و نویسندگی سيدمحمد موسوي، بابك خضرائي، آرش محافظ و سعيد كُردمافي منتشر شد.
 
اولین مطلبِ این شماره ترجمهی مقالهای است دربارهی نقشِ موسیقی فَلَکِ بدخشانی در آرامکردن و حتی، در پارهای موارد، درمانِ اضطراب و افسردگی کاربرانِ این فرهنگ. مؤلف، بنجامین کُئِن، که متخصصِ قومموسیقیشناسی پزشکی و شناختی است، با استفاده از مفاهیمِ «بردباری مذهبی» و «انعطافِ شناختی»، رایج در رشتههای دیگر، ازجمله در روانشناسی، میکوشد مطلبِ خود را برای متخصصینِ این رشتهها نیز که با موسیقی و مفاهیمِ قومموسیقیشناختی آشنایی ندارند قابلدسترسی کند. این مقاله، پس از پرداختن به زمینههای فرهنگی اسماعیلیانِ بدخشان و معرفی مختصرِ زبان، ادبیات و موسیقی این منطقه از تاجیکستان، بر اجراهای یکی از استادانِ این موسیقی متمرکز میشود و تأثیراتِ روحی این اجراها را، با استفاده از مفاهیمِ پیشگفته، بر اضطراب و افسردگی مخاطبینِ بدخشانی مطالعه میکند.

دو مقالهی بعدی به خنیاگرانِ خراسانی و آذربایجانی، یعنی بخشیها و عاشقها، میپردازند. در مقالهی اول، سیاوش محبی، می‌کوشد با تمرکز بر سه مؤلفهی مهارتهای موسیقایی یا پیراموسیقایی اجراکنندگان، موقعیتهای ارائهی این مهارتها و شیوهی کسب درآمدِ آنها از موسیقی که بهاعتقادِ او، مؤلفههای فعالیتهای موسیقایی را میسازند، به بررسی نقش و جایگاهِ بخشیهای خراسان در جامعه، در گذشته و امروز بپردازد و تحولاتِ این جایگاه را، با توجه به تحولِ نحوهی فعالیتهای موسیقایی بخشیها، مطالعه کند.
در مقالهی بعدی، سیاوش عسگری، به نظامِ موسیقایی عاشقی آذربایجان توجه کرده و کوشیده است، با مطالعهی هاواهای عاشقی، به مسائلی از قبیلِ پردهبندی ساز، مُدهای مورداستفاده، فُرمِ قطعات، نظامِ ریتمیک و وزنی و نحوهی تلفیق شعر و موسیقی در کارگانِ عاشقهای آذربایجان بپردازد و تصویری حتیالمقدور روشن از نظامِ حاکم بر این موسیقی ارائه کند.

در بخشِ «مفاهیمِ بنیادین»، مارک شُمیلیه فرآیندهای فنی بابشده در ساختههای چندرسانهای برای بازنمایی موسیقی را، از طریقِ چند نمونه انیمیشنهای موسیقایی برهمکنشی، بررسی میکند. مؤلف نشان میدهد که چگونه چندرسانه امکانِ ادغامِ صدا و تصویر، تأکید بر برخی قسمتهای تصویر و جابهجایی عناصری در تصویر، بهمنظورِ متمرکزکردنِ شنودِ تماشاگر بر برخیجنبهها و جلبِتوجهِ او به بعضی ابعادِ پدیدهی موسیقایی، را فراهم میکند. او همچنین به موضوعِ برهمکنشگری میانِ کاربر و وسایلِ چندرسانهای با موضوعاتِ موسیقایی میپردازد و، پس از تأمل بر این پرسش که از چه لحاظ در کنشِ متقابل قراردادنِ یک کاربر در رابطه با معنی یک موسیقی میتواند جالب باشد، به پیدایشِ سناریوهای حقیقی برهمکنشی در طراحیهای چندرسانهای برای انتقالِ شناختهای قومموسیقیشناختی میپردازد.

در این شماره، سه مطلب در بخشِ «گزارش» آمده است. اولین مطلب، از ژان دورینگ (با همکاری لِیلی آتشکار)، گزارشی است از تجربهی شخصی او در ساختِ سازِ دستهبلندِ جدیدی از مشتقاتِ سهتار، با نامِ «پنجتار». او در ابتدا وجودِ ساز یا سازهای دستهبلندی کموبیش شبیه به سهتارِ امروزی را در نقاشیهای کهنِ ایرانی و نیز در برخیفرهنگهای همسایهی ایران، بهویژه در ماوراءالنهر، یادآوری میکند و سپس به معرفی پنجتارِ ساختِ خود از جنبههای گوناگون میپردازد. مؤلف بر این نکته تأکید دارد که هدفش از این تجربه بازسازی سازِ قدیمِ نقاشیها یا کاملکردنِ سهتارِ امروزی نبوده، بلکه هدفْ ایجادِ سازی از مشتقاتِ سهتار با امکاناتی دیگر است.

مطلبِ دوم، از مهدی فراهانی، به قدیمیترین ضبطِ صوتی موجود از دستگاهِ نوا میپردازد که عبارت است از یک استوانهی فُنوگراف بهتاریخِ 1316 هجری قمری، متعلق به خانوادهی معیرالممالک، با اجرای آقاحسینقلی که در آن هم تار نواخته و هم شعری از سعدی را به آواز خوانده است. مؤلف، پس از معرفی فُنوگراف، به شرح و تحلیلِ محتوای آن میپردازد.

مطلبِ سومِ بخشِ «گزارش» بازچاپِ یادداشتی قدیمی، بهتاریخِ 1307 شمسی، است که در مجلهی ارمغان به چاپ رسیده بوده و مؤلفِ آن، موسیقیدانی بهنامِ آراکِلیان، با روشنبینیای که در زمانِ او نادر بوده است، دیدگاههای خود را دربارهی موسیقی ایرانی و مقایسهی آن با موسیقی غربی آورده است. این مطلب، با همهی کوتاهی، حاوی برخی نکاتِ تاریخی جالب نیز هست که ما را به بازچاپِ آن بیشتر ترغیب کرد.

در بخشِ «گفتگو»، با سامر حبیبی، نوازنده و سازندهی جوان اما باسابقهی کمانچه مصاحبهای کردهایم و از او در موردِ موضوعات و مسائلِ مختلفی که بهویژه امروزه دربارهی خودِ این ساز مطرحاند پرسیدهایم. گفتگو با موضوعِ تحوّلاتِ ساختمانشناختی کمانچه از دورهی قاجار تا به امروز آغاز میشود و بهتدریج به نقاطِ ضعفِ کمانچهی امروزی، معضلاتِ پوست و سیم، استانداردنبودنِ اجزاء بینِ سازسازان، استفاده از موادِ مصنوعی بهجای موادِ طبیعی در ساخت، رگلاژ و بهسازی این ساز، نابسندگیها و تناقضاتِ حوزهی آموزشِ آن، و نهایتاً ساختِ سازهای بمترِ خانوادهی کمانچه میپردازد.

در همین بخش، بازچاپی داریم از مصاحبهای با مهرداد پهلبد، وزیر فرهنگ و هنر در دورهی پهلوی دوم، که در مجموعهی تاریخ شفاهی ایران به چاپ رسیده است و ما اینجا بخشی از آن را که به موسیقی مربوط میشود آوردهایم. بازچاپِ این مصاحبه، که حاوی نکات جالبی دربارهی سیاستهای فرهنگی آن زمان است و میتواند برای تاریخنویسان بسیار مهم باشد، صرفاً برای مقاصدِ علمی صورت گرفته است.

در بخشِ «نقد و بررسی»، ترجمهی مقالهای از پیتر کیوی آمده است که به بحث دربارهی اصطلاحاتِ زیباشناختی و ویژگیهای آنها میپردازد. مؤلف، با رویکردی منطقی، کوشیده است نظراتِ معاصرینِ خود دربارهی تمایزگذاری میان اصطلاحاتِ زیباشناختی و اصطلاحاتِ دیگر را نقد کند و سرآخر نظر خود را دربارهی آنچه یک اصطلاح را «زیباشناختی» میکند به بیان آورد: چنین اصطلاحاتی، از نظر او، «پایانبخش»ِ توصیفاند و نه «آغازگر»ِ آن.

در این فصل، حسین دهلوی، موسیقیدانِ بزرگ، از میان ما رفت. ما، ضمن ابراز تسلیت به جامعهی موسیقی کشور و بازماندگانِ این استادِ درگذشته، بخشِ «یاد یاران»ِ این شماره را به بزرگداشتِ او اختصاص دادهایم. در این بخش، دو یادداشت، از بابک خضرائی و هومن دهلوی، پسرِ مرحوم دهلوی، میخوانیم که یکی به ترسیم چهرهی این استاد بزرگ و دیگری، از دیدگاه خود، به شرحِ آثارِ او میپردازد. حسین دهلوی، بدون شک، آهنگساز و نظریهپردازِ بزرگی بود که، بهرغمِ اختلافنظرهایی که ممکن است جریانهای فکری مخالفِ استفاده از فنونِ غربی در موسیقی ایرانی با او داشته باشند، همواره، بهدلیل ذوق و استادی تحسینبرانگیزش در خلق موسیقی و دقت نظرش در مباحث تئوریک، هنرمند ارجمندی در تاریخ موسیقی ایران باقی خواهد ماند.
 

 
تاریخ انتشار : یکشنبه 8 دی 1398 - 12:21

افزودن یک دیدگاه جدید

محتوای این فیلد خصوصی است و به صورت عمومی نشان داده نخواهد شد.

Plain text

  • هیچ تگ HTML ی مجاز نیست.
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.



دانلود چهره‌ی هنری «حسین دهلوی» ترسیم شد | موسیقی ما