موسیقی ما - رضا نادري‌مقدم: 4 تا 11 خرداد ماه ارکستر سمفونیک تهران میزبان شهرداد روحانی رهبر ارکستر برجسته ایرانی بود. این کنسرت که به همت معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن موسیقی ایران برگزار شد فصل جدیدی در فعالیت‌های موسیقی کشور در سال جدید به شمار می‌رود. این اجرای موفقیت‌آمیز و درخشان با رهبری شهرداد روحانی مرهمی بر دل‌مشغولی‌های هنردوستان حوزه موسیقی به شمار می‌آید.

شهرت شهرداد روحانی بیشتر به دلیل تنظیم و رهبری ارکستر در کنسرت یانی به همراه ارکستر سلطنتی فیلارمونیک که در پارتنون واقع در آتن پایتخت یونان انجام شده می باشد این کنسرت که نقد و تحسین فراوان مخاطبان را در پی داشت به پربیننده ترین برنامه پخش شده از تلویزیون در سراسر امریکا و دومین برنامه پرفروش موسیقی در تاریخ بدل گردید.

شهرداد روحانی از کودکی با موسیقی آشنا بود و از ده سالگی به دلیل علاقه سرشار و تشویق پدر به هنرستان موسیقی ایران وارد شد. سپس برای ادامه تحصیل به آکادمی موسیقی وین در اتریش رفت و در رشته رهبری ارکستر و آهنگسازی فارغ التحصیل شد و در کنار آن لیسانس سازهای ضربی را نیز دریافت کرد.

هم اکنون عضو انجمن آهنگسازان بین المللی می باشد. در زمان دانشجویی بسیاری از کارهای وی با رهبری خودش اجرا و از رادیو دولتی وین پخش شد. پس از تحصیلات در وین برای ادامه تحصیل به دانشگاه U.C.L.A امریکا رفت و در رشته ی رهبری ارکستر و آهنگسازی فیلم ادامه تحصیل داد و همزمان به مدت 5 سال مدیر و رهبر دائم ارکستر COTA برنامه هایی را اجرا و رهبری کرد.

از دیگر کارهای مشهور وی ساخت موسیقی افتتاحیه و آرم بازیهای آسیایی به سفارش دولت تایلند و کمیته المپیک آسیایی (که در دسامبر 1998 در تایلند برگزار گردید) می باشد این قطعه که به عنوان محبوب ترین آهنگ این بازیها انتخاب شد جایزه پیکانس که معتبرترین جایزه موسیقی و هنری این کشور است را برای وی به ارمغان آورد. همچنین وی به دعوت ارکستر فیلارمونیک زاگرب که یکی از قدیمی ترین ارکسترهای دنیاست برنامه هایی را اجرا و رهبری کرد که در آن موسیقی فیلم از دهه های 1930 تا 1950 از آهنگسازان اروپایی اجرا شد.
ارکسترهایی که وی به عنوان رهبر میهمان با آنها همکاری داشته است عبارتند از : ارکستر سمفونیک لندن، ارکستر رویال فیلارمونیک لندن، اسلوواک فیلارمونیک، کالرادو سمفونی، نیوجرسی سمفونی، سان دیاگو سمفونی، ایندیانا پلیس سمفونی، ارکستر مجلسی وین و ... .
شهرداد روحانی تاکنون آلبون های بسیاری را در خارج از کشور ارائه کرده اند که از این بین می توان به آلبوم های چون : نسیم بهاری، تجسم رویا، احساس عاشقانه، ابدیت، حس سینما و زیبایی عشق اشاره نمود.
استقبال بسیار خوب اهالی موسیقی و علاقه مندان به موسیقی کلاسیک از کنسرت ارکستر سمفونیک تهران به نوعی نشان دهنده انتخاب درست و اجرای زیبای قطعات ارکستر توسط شهرداد روحانی می باشد.
در ادامه به اختصار به بررسی هر یک از قطعات اجرایی این کنسرت می پردازیم :

1- سوییت شماره 1 کارمن اثر : ژرژ بیزه
در ابتدای برنامه اعضای ارکستر سوییت شماره 1 کارمن شاهکار آهنگساز فرانسوی و سرشناس دوره رومانتیک ژرژ بیزه را به زیبایی اجرا کردند. سوییت فرم موسیقی متداول از دوره باروک و متشکل از تعدادی موومان (بخش مجزا) می باشد که هر یک با عنوانی اختصاصی بوده و اکثراً در یک تنالیته می باشند . آنچه مسلم است امروزه نام کارمن به عنوان پرآوازه ترین اپرای جهان با نام خالقش ژرژ بیزه پیوندی ناگسستنی با یکدیگر پیدا کرده اند. بطوریکه هیچ یک از آثار این آهنگساز به این درجه از شهرت و اعتبار که کارمن بدان دست پیدا کرده نرسیده است.

داستان اپرا را پرومسه مریمه نویسنده و تاریخدان فرانسوی قرن نوزدهم طی سفری به اسپانیا از زبان یک کنتس شنید، پاریس در آن دوران محل مهمی برای ارائه آثار ادبی با گرایشات اخلاق گرایانه بود بنابراین مریمه آنرا به صورت یک رمان منتشر کرد. نقطه قوت کارمن در این است که خود را مستقیماً درگیر پیام های خاص اخلاقی نکرده بلکه با تقابل فضائل و رذالت های اخلاقی نتیجه‌گیری را به مخاطب واگذار کرده است.

با وجود اینکه متن داستان را نمی توان یک شاهکار ادبی تلقی کرد اما موسیقی ای که برای اپرای آن نوشته شده بی شک تمام نواقص موجود در بافت داستان را از بین می برد و به همین دلیل است که اپرای کارمن تا امروز تقریباً در تمام سالن های اپرای جهان اجرا شده است.

این سوییت مشکل و بسیار زیبا و پرجنب و جوش با مهارت خاصی از سوی اعضای ارکستر سمفونیک اجرا و با استقبال و تشویق های پرشور مخاطبان همراه شد.

2- اورتور ویلیام تل اثر : جیاچینو روسینی
اورتور تغزلی و دل نواز «ویلیام تل» اثر روسینی آهنگساز ایتالیایی دوره رومانتیک انتخاب شهرداد روحانی به عنوان دومین قطعه برنامه بود. اورتور به عنوان پیش پرده یا پیش نمایش اپرا تصنیف می شود و غالباً زمانی که هنوز پرده نمایش بالا نرفته توسط ارکستر اجرا می گردد. محتوای موسیقیایی اورتور معمولاً تحت تأثیر تماتیک اپرا یا اراتوریوی مربوط می باشد.

در میان تمام اپراهای روسینی و به خصوص آنها که حالت تراژدیک دارند اپرای ویلیام تل از دید علاقه‌مندان به موسیقی از جایگاه خاصی برخوردار است. زیرا که این اپرا یک موسیقی دراماتیک مملو از احساس می باشد که به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار می کند.

داستان اپرا مرد آزادیخواه سوئیسی است که برای نجات کشورش از زیر سلطه اتریش از هیچ کوششی فروگذار نمی کند. تعداد زیادی از نویسندگان و شعرا برای آزادی سوئیس دست به قلم شده بودند اما از آنجا که بسیاری از آثار شیلر جنبه آزادی خواهانه دارند روسینی از شعار این شاعر شهیر آلمانی برای اپرای خود استفاده کرد.

ویلیام تل آخرین اپرایی بود که روسینی نوشت و ارکستراسیون سازها و کر به گونه انجام شده است که ما امروزه مشابه آنرا بیشتر در آثار مدرن می شنویم.

3- آداجیو برای ویلن و ارکستر اثر : شهرداد روحانی
آداجیو برای ویلن و ارکستر از ساخته های شهرداد روحانی می باشد. آنچه بطور واضح در این قطعه می‌توان شنید ارتباط عاطفی آهنگساز با اثر می باشد. خود او در خصوص این قطعه می گوید : «خیلی خوشحالم که در کشور عزیزم ایران هستم و با همکارانم این کنسرت را اجرا می کنم، من این قطعه را برای پدرم رضا روحانی ساختم و از پدرام فریوسفی نوازنده ویلن ارکستر خواهش کردم سولوی آنرا اجرا کند. پدر ایشان ، آقای شهریار فریوسفی یکی از موزیسین های خوب کشور ما بودند که متأسفانه دیگر در میان ما نیستند. بر این اساس ما میل داریم اجرای این قطعه را امشب به افتخار پدر ایشان و پدر من اجرا کنیم.»

اجرای سولوی این آداجیو توسط پدرام فریوسفی نشان از آینده درخشان این موزیسین جوان دارد.

4- موسیقی فیلم آرواره های کوسه اثر : جان ویلیامز
شهرداد روحانی با سلیقه ای منحصر به فرد 3 موسیقی فیلم برای اين اجرا در نظر گرفته بود. فیلم هیجان انگیز آرواره های کوسه به کارگردانی استیون اسپیلبرگ محصول 1975 هالیوود می باشد. جان ویلیامز آهنگساز موسیقی این فیلم در 1976 اسکار بهترین موسیقی فیلم را برای این اثر بدست آورد.

این همکاری امتدادی برای پروژه های بعدی سینمایی استیون اسپیلبرگ در مقام کارگردان و جان ویلیامز به عنوان آهنگساز بوده که شامل فیلم چون : جنگ ستارگان، فهرست شیلدر، نجات سرباز رایان و ایی تی و ... می شود.
5- موسیقی فیلم سايكو اثر : برنارد هرمان

فیلم روح محصول 1960 کارگردان شهیر سینمای کلاسیک آلفرد هیچکاک می باشد. موسیقی این فیلم اثر برنارد هرمن به طور کامل منطبق بر ویژگی های و هم آلود آثار هیچکاک می باشد.

6- موسیقی فیلم بن هور اثر میکولوس روشا
فیلم بن هور در سال 1959 به کارگردانی کارگردان آلمانی ویلیام وایلر ساخته شد که میکولوس روشا آهنگساز فیلم در سال 1960 موفق به کسب اسکار بهترین موسیقی فیلم برای ساخت این اثر شد.

7- وکالیز اثر : سرگئی راخمانینف
قطعه و کالیز را که شهرداد روحانی برای ارکستر تنظیم کرده است خصوصیات روحی موسیقی راخمانینف را به وضوح به نمایش می گذارد. ویژگی هایی چون : تیرگی، غم آلودگی، مالیخولیایی و حاوی درد و غم خاص نوستالوژیک .

راخمانینف آهنگساز روسی یک نوازنده تمام عیار پیانو بوده است که بخش زیادی از شهرت نوازندگی خود را مدیون قدبلند و در نتیجه دست های بزرگ و انگشتان بلندش بود به گونه ای که توانایی او در کشش انگشتان روی کلاویه های پیانو در کمتر پیانیستی وجود داشت.

بسیاری از آثار پیانویی او مخصوص خودش تنظیم شده و کمتر نوازنده ای می تواند دقیقاً نسخه های اصل کارهایش را اجرا کند.

آکوردهای پیچیده و سریع، نت های درخشان و پرشتاب بالا و پایین رونده از خصوصیات بارز کارهای پیانویی اوست که اجرای آنها توانایی فیزیکی خاصی را می طلبد. همه این خصیصه ها باعث می شود که او در میان آهنگسازان پیانیست جایگاه خاصی داشته باشد.

این اثر نیز به زیبایی هر چه تمام تر با پیوستن گروه کر دفتر موسیقی (به رهبری رازمیک اوهانیان) اجرا شد.

8- کارمينا بورانا اثر : کارل اُرف
به جرأت می توان گفت اجرای کارمینا برانا باشکوه ترین اثر موسیقی ارکسترال در این کنسرت به شمار می آید. کارمینا برانا مجموعه ای از آوازهای قرن سیزدهم میلادی است که پایه و اساس آثار موسیقی کارل ارف آهنگساز و مدرس موسیقی آلمانی برای ساخت آوازهای کرال قرار گرفت.

این اثر هنری به این دلیل که از متداول ترین و محبوب ترین کارهای کرال قرن بیستم به شمار می آید قسمت هایی از آن به صورت تفکیک شده در فیلم هایی همچون طالع نحس، ارباب حلقه ها و ... به کرّات استفاده شده است.

اشعار کارمینا برانا مجموعه ای از دست نوشته هایی است که موسیقی شناسی به نام اشملر در سال 1847 از یک صومعه در جنوب مونیخ پیدا کرده بود که متعلق به یک راهب در همان صومعه بودند این دست نوشته ها هم اکنون در کتابخانه ایالاتی باواریا در مونیخ (زادگاه کارل ارف) نگهداری می شوند. اغلب این سروده ها به زبان لاتین هستند و برخی از آنها نیز به گونه های قدیمی تر به زبان آلمانی نوشته شده اند. قسمت اعظم این سروده ها دارای مضامین عرفانی ، اخلاقی، مذهبی، سیاسی و عشقی هستند.

کارل ارف در کارمینا بورانا یک سرکش بنیاد گر است ملودی های کوتاه چهار ضربی که غرق در مدولاسیون های بسیار زیبا می باشند ، همچنین به کارگیری تکرارهای پر قدرت و ریتم های متفاوت و متغیر کیفیت موسیقی را افزایش داده و آهنگساز را در جهت نیل به هدفش یاری داده است.

کارمینا بورانا همواره یک تأثیر شگرف بی واسطه و بسیار سریع ایجاد می کند نوآوری و نوگرایی موجود در این قطعه همان بار اول شنونده را مبهوت خود می کند به طور مثال شخصیت و نقش قدرتمند سازهای کوبه ای بیان صحیح و روشنی را ارائه می دهند و تغییرات ناگهانی در شدت موسیقی (فورته و پیانو) در مسیر حرکت فعال ملودیک موسیقی از نشانه ها و ویژگی های خاص این اثر است.

فرمی که هیچگونه رکود و توقفی را نمی شناسد مدام در حرکت و جنبش است و با قدرتی وصف ناپذیر هیجان و نشاط می بخشد. ایجاد چنین تصویری سخت و زیبا ، وحشی و پایدار با ابزاری موزیکال روشی غیربنیادی و غیرمعمول است که بیانگر نبوغ خاص آهنگساز می باشد.

9- پرنده آتشین اثر : ایگور استراوینسکی :
بی شک ایگور استراوینسکی آهنگساز روس را باید پرچمدار موسیقی مدرن و مهم ترین و تأثیرگذارترین آهنگساز قرن بیستم به حساب آورد. او موسیقیدانی است که در ابتدای فعالیت آهنگسازی خود در شمار پیروان مکتب رمانتیک محسوب می شد و هنوز تحت تأثیر سبک و ارکستراسیون دلنشین و کم نظیر استادش نیکولای ریمسکی کورساکف قرار داشت. موسیقی استراوینسکی صدای هنر مدرن است این رهایی از قید و بند آهنگسازان پیشین باعث شد که در سن 27 سالگی با ساخت باله ی «پرنده آتشین» به شهرتی در خور توجه دست یافته و به عنوان آهنگسازی پیشرو معرفی شود از ویژگی های موسیقی استراویسکی می توان به ارکستراسیون خاص استادانه ریتم های غیرمتعارف، سنکپ ها، ضد ضرب ها و استفاده از فواصل ديسونانس و پلی تونال اشاره کرد.

داستان این باله از یک افسانه قدیمی روسی اقتباس شده است و در آن پرنده آتشین که پرهای طلایی و چشمانی چون الماس درخشنده دارد در دام دیوی که نصف بدنش به شکل انسان وحشی و نصف دیگرش به شکل مار است گرفتار می شود.

باله پرنده آتشین با ارکستراسیون درخشان و آتشین خود پایان بخش این کنسرت جاودانه در تاریخ هنر موسیقی کشور بود.

آنچه مسلم است حضور اشخاصی همچون شهرداد روحانی در کشور و برگزاری کنسرت هایی در این سطح اجرایی نوید بخش اعتلای هر چه بیشتر فرهنگ و هنر در کشورمان ایران خواهد بود.

×رئيس انجمن موسيقي خراسان شمالي