كم‌توجهی به وضعیت میراث مشترك ما با كشورهای محدوده‌ی ایران و كند عمل كردن مسؤولان برای ثبت آن‌ها در فهرست میراث معنوی و ناملموس كشور، سبب شد جمهوری آذربایجان در اجلاس میراث ناملموس یونسكو كه در امارات برگزار شده بود، پرونده‌ی «عاشیق لار» را ثبت كند.

در سال 2005 میلادی «رقص سماع» در فهرست میراث ناملموس یونسكو به نام كشور تركیه ثبت شد و اكنون موسیقی عاشیق لار با وجود این‌كه در سال‌های گذشته پرونده‌ی آن در ایران برای ثبت در بخش شاهكارهای فرهنگ شفاهی یونسكو آماده شده بود، برای نخستین‌بار در جهان به نام كشور جمهوری آذربایجان به ثبت رسید. البته موسیقی عاشیق لار در جمهوری آذربایجان نیز رواج دارد، چراكه این كشور روزگاری جزیی از ایران بوده است و اكنون جزیی از ایران فرهنگی به‌شمار می‌آید.

براساس كنوانسیون میراث ناملموس یونسكو می‌توان پرونده‌ها را به‌صورت چندملیتی ثبت كرد، درست مانند اتفاقی كه برای پرونده‌ی نوروز افتاد. نوروز به‌صورت یك پرونده‌ی چندملیتی با همكاری ایران، جمهوری آذربایجان، هند، قزاقستان، ازبكستان، پاكستان و تركیه كه این آیین در آن‌ها جشن گرفته می‌شود، هشتم مهرماه در یونسكو ثبت شد.

موسیقی «عاشیق لار» خاستگاهی ایرانی دارد و امروز با زندگی مردم استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و بخش‌های شمالی همدان درآمیخته است. پرونده‌ی موسیقی سنتی عاشیق لار سال پیش در آذربایجان غربی توسط مردم‌شناسان این استان در حال آماده شدن برای ثبت در فهرست میراث معنوی كشور بود و طبق پیش‌بینی‌های انجام‌شده این پرونده باید تا پایان سال 1387 آماده می‌شد.

تابستان سال گذشته، مردم‌شناس استان آذربایجان غربی در این‌بار به خبرنگار ایسنا گفت: ضرورت ایجاب می‌كند، در زمینه‌ی این نوع موسیقی سنتی و نقش عاشیق لار، پژوهش مردم‌شناسی در حوزه‌های فرهنگی ایران كنونی، بخصوص استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و بخش‌های شمالی همدان با نگاهی به عاشیق‌های مناطق هم‌جوار شامل باكو، نخجوان و تركیه كه ویژگی‌ها و اشتراكات فرهنگی بسیاری با یكدیگر دارند، انجام شود تا ضمن حفظ هویت‌های فرهنگی، تاریخی و اندیشه‌ی ادبیات آذربایجان، جایگاه فرهنگی این اشخاص در موسیقی سنتی میراث جهانی و فرهنگ بومی ـ سنتی مردم در حوزه‌های فرهنگی یادشده مشخص و بیش از پیش معرفی شود.

حسن سپهرفر بیان كرد: ثبت این‌گونه مواریث معنوی فرهنگی در فهرست ملی یا جهانی از موارد ضروری است و این عمل به نجات‌دهی عاشیق لار و فرهنگ فولكلور شفاهی آن در عرصه‌ی زندگی اجتماعی مردم با هدف حفظ هویت فرهنگی بومی منجر می‌شود. هم‌چنین برگزاری كلاس‌های آموزشی موسیقی سنتی عاشیق لار، اجرای برنامه‌های موسیقی عاشیق لار در صدا‌وسیما و مراكز استان‌های ذی‌ربط و برپایی جشنواره‌های منطقه‌یی، ملی و جهانی اقدامی مؤثر در این زمینه است.

سرپرست بخش مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی اضافه كرد: درصدد هستیم، پرونده‌ی موسیقی سنتی عاشیق لار را تكمیل و برای ثبت میراث معنوی ملی ارائه كنیم. البته قبلا یك‌بار آن را برای كنوانسیون فرهنگ شفاهی بشری آماده كردیم؛ اما اقدامی صورت نگرفت و تا پایان سال، پرونده‌ی این موسیقی را آماده می‌كنیم و به دفتر میراث فرهنگی می‌فرستیم.

عاشیق‌ها (نوازندگان) این دوران و عهد قدیم مالك بخشی از گنجینه‌های عظیم هنر، ادبیات تاریخی و پیشینیان خود هستند كه منظومه‌ها و سروده‌های خود را با تركیب موسیقی سنتی به‌صورت استادانه با محتوای بشردوستانه و الهام از غریزه‌ی ذاتی خود، زندگی، طبیعت و حفظ سنن و هنر عاشقی به زبان عامیانه در میان مردم بازگو می‌كنند. این نوازندگان، خادمان هنرهای زیبای موسیقی سنتی آذربایجان هستند كه با ساز در میان مردم می‌نوازند، می‌خوانند و بدیهه‌سرایی می‌كنند.

به‌لحاظ اهمیت موسیقی عاشیقی و تركیب آن با ادبیات فولكلوریك در زمان گذشته، نوازندگان آن نقش و جایگاهی اساسی در ارائه‌ی فرهنگ به مردم مناطق مختلف دارند. با توجه به‌ این‌كه این هنر با سابقه‌ای نزدیك به 10هزار سال، جایگاه ویژه‌ای در میان موسیقی ملل شرق دارد و با توجه به رواج موسیقی‌هایی با آلات جدید، حضور آن كم‌رنگ‌تر شده است.

ویژگی موسیقی «عاشیق لار» را با بیش یك‌هزار سال قدمت، علاوه بر تركیب موزون و متناسب آهنگ‌ها و زیر و بم نغمه‌ها، در بدیهه‌خوانی آن می‌توان دانست. این جنبه‌ی اخیر به نوازنده‌ اجازه می‌دهد كه نیروی خلاقیت و ذهن خود را به كار گیرد.

ادبیات و موسیقی عاشیقی در محدوده‌ی فرهنگی ایران، بخصوص در ارومیه در میان نوازندگان بیش از 72 آهنگ و مقام دارد كه عاشیق باید با حفظ این مقام‌ها در ذهن و سینه‌ی خود به مقام استادی دست یابد.

«عاشیق» نام نوازنده‌های موسیقی عاشیق لار است و به ساز این نوع موسیقی «قوپوز» می‌گویند.